راهنمای اصول و مبانی بکارگیری و بهره برداری از سیستم های آبیاری تحت فشار در فضای شهری + دانلود رایگان

راهنمای اصول و مبانی بکارگیری و بهره برداری از سیستم های آبیاری تحت فشار در فضای شهری + دانلود رایگان

 

جمع آوری و تدوین : افشین حقیقی
تهیه شده در واحد آموزش سازمان پارکها و فضای سبزشهرداری تبریز

 

دانلود از اینجا

 

 

 

معرفی آبیاری قطره ای به روش زیرسطحی

آبیاری قطره ای زیرسطحی جز انواع آبیاری های زیرسطحی است که امروزه از اهمیت و گسترش روز افزونی برخوردار است. آبیاری قطره ای زیرسطحی نسبت به سایر سیستم های آبیاری آب را در حجم و فشار کم تری استفاده می کند. در این روش، آب توسط نیروی ماتریک خاک جابجا می شود که این خود موجب حذف روناب سطحی و اثرات نفوذ سطحی می گردد. آب توسط لوله های فرعی مدفون در سرتاسر نیم رخ خاک توزیع می شود. در این روش، حجم مرطوب شده ناحیه رشد ریشه حداکثر و تلفات نفوذ عمقی حداقل می باشد.
در ایران از قرنها قبل در مناطق کم آب استفاده از کوزه های سفالی که در پای درختان دفن می شده اند، مرسوم بوده است. تا به مرور زمان، آب داخل کوزه، از جداره سفالی، تراوش و به خاک نفوذ کند. اکنون این سیستم بشکلی تغییر یافته بصورت آبیاری زیرسطحی با لوله های تراوا و یا لوله های قطره چکان دارد مورد استفاده قرار می گیرد.

 

 

 لوله های تراوا سوراخ دار نیستند بلکه اسفنجی هستند و از لاستیک های بازیافتی تولید می شوند. در سیستم تراوا، جریان آب وجود ندارد بلکه یک فضای رطوبتی ملایم و نسبتا یکنواخت به شعاع تقریبی ۳۰ تا ۵۰ سانتیمتر(پیاز رطوبتی) در اطراف لوله ایجاد می شود. تکنولوژی تراوا به گونه ای است که با فشار خیلی کم ۲ تا ۸ متر فشار ، آب از دیواره لوله تراوا، تراوش می کند و پس از ایجاد یک فضای رطوبتی با اطراف خود به تعادل می رسد٬ یعنی به میزانی که ریشه آب را می مکد، لوله هم تراوش می کند و در سیستم هیچ گونه تبخیری نخواهیم داشت. در این سیستم طول لوله های لترال تراوا در هر قسمت نباید بیش از ۲۵ متر باشد تا یکنواختی پخش آب حفظ شود. این لوله ها براحتی قابل بریدن و اتصال هستند و همچنین بدون نیاز به اتصالات دیگر قابلیت خمیده شدن و حلقه شدن را دارند. این لوله ها بدلیل پخش آب بیشتر در مورد گیاهان متراکم تر استفاده می شوند.

لوله های قطره چکان دار نوع دیگری هستند که در این نوع لوله ها آب از طریق روزنه های روی لوله که به فواصل مختلفی قرار گرفته اند در محیط خاک پخش می شوند و این لوله ها به دلیل دارا بودن مقاومت و استحکام بالاتر نسبت به آسیب دیدگی و نفوذ ریشه گیاهان در آنها مقاوم ترند و همچنین بعلت دارا بودن سیستم تنظیم دبی خروجی اتوماتیک نسب به تغییرات فشار آب سیستم حساس نیستند. این نوع لوله ها نیز برای طیف وسیعی از گیاهان قابل استفاده هستند و با ظرفیت های پخش آب ( دبی های)  گوناگون  تولید می شوند. این نوع لوله ها قابلیت کاربرد تا طول های بیشتر از ۲۵ متر تا ۵۰ را نیز دارند.
اما نکته مهم این است که برای آبیاری زیر سطحی حتما باید از لوله های مخصوص آبیاری زیرسطحی استفاد کرد و نمی توان همان لوله های آبیاری قطره ای روسطحی را بکار برد. زیرا لوله های آبیاری زیرسطحی برای شرایط زیرخاک با ویژگی های کمی مقاوم تری نسبت به آسیب جوندگان و نفوذ ریشه ساخته شده است.

 

مزایای استفاده از آبیاری زیرسطحی
•    صرفه جویی آب به میزان حداکثر و نبود تبخیر از سطح خاک
•    افزایش کمی و کیفی گیاهان بعلع وجود رطوبت در دسترس همیشگی
•    صرفه جویی سم و کود بعلت انتقال آن از طریق همین سیستم
•    صرفه جویی انرژی، چون برای تراوش از لوله های تراوا نیاز به فشار چندانی نیست انرژی کمتری نیز لازم خواهیم داشت. مثلا چنانچه منبع استحصال آب، کمی مرتفع باشد حتی با اختلاف رقوم ارتفاعی ۳ متر  بدون نیاز به پمپ می توان آبیاری انجام داد.
•    عدم نیاز به تسطیح و تراس بندی در سطح خاک
•    از بین رفتن تدریجی علفهای هرز
•    قابل استفاده از مزارع و باغات تا باغچه منازل و گلدان‌ها و زمینهای ورزشی
•    عدم مزاحمت برای ماشین آلات و کارگران بعلت دفت بودن سیستم زیر زمین
•    مصونیت از سرما و گرما به لوله ها و یخ زدگی
•    مصونیت از آسیب و سرقت بعلت نداشتن آبپاش و تجهیزات رو زمینی
•    اکسیژن رسانی به ریشه و کاهش نیاز به شخم
•    قابلیت کنترل اتوماتیک
•    طول عمر بالای سیستم (بسته به نگهداری و سرویس بین 10 تا 25 سال)
•    عدم تاثیر وزش باد
•    تکنولوژی باز یافتی، چون ماده اصلی و اولیه لوله های تراوا پودر لاستیک های فرسوده اتومبیل می باشد، علاوه بر مزیت قیمت تمام شده، از امتیاز تکنولوژی باز یافتی هم برخوردار است.
•    قابل استفاده در هر نوع آب و خاک و هوا
•    کاهش هزینه کارگری
•    عدم سله بستن و فرسایش خاک
•    قابل کاربرد روی شیب و دیواره ها
•    قابل کاربرد در سیستم Roof Garden
 
محدودیت های استفاده از آبیاری زیرسطحی
•    امکان جویده شدن توسط حیوانات
•    امکان نفوذ ریشه به داخل لوله و آسیب به آن ( البته این مشکل با استفاده از لوله های مخصوص و برخی روش ها برطرف می شود)
•    لوله گذاری در زیر خاک، چون در عمق ۱۰ تا ۴۰ سانتیمتری عمق خاک نصب می گردد، طبعا هزینه شیار کنی را به همراه دارد ولی در عوض نیازی به قطره چکان، بابلر، میکرو جت و ... نیست.
•    زمینهای سنگی و کوهستانی، در زمینهایی که شیار کنی در آنها ناممکن یا خیلی مشکل است، مانند سنگی و کوهستانی، طبعا سیستم تراوا مناسب نبوده و سیستم قطره ای رو سطحی پیشنهاد می گردد.
•    مشکل جوانه زنی بذرها که هنوز در لایه سطحی خاک قرار دارند.

نتیجه گیری
سیستم‌آبیاری قطره زیر سطحی همانند آبیاری قطره ای رو سطحی نیاز به سیستم تصفیه و فیلتراسیون برای جلوگیری از گرفتگی روزنه ها نیز می باشد و اگر این سیستم با دقت طراحی شود و سپس در بخش بهر برداری و نگهداری اصول آن رعایت شود می توان انتظار داشت این سیستم حداقل ۱۰ سال عمر کند و حجم زیادی از آب صرفه جویی شود.
بهترین نوع سیستم آبیاری قطره زیرسطحی می تواند بهره گیری ترکیبی از لوله های تراوا و لوله‌های قطره‌چکان دار باشد تا بتوان با این ترکیب به بهترین یکنواختی پخش در قسمت های مختلف زمین رسید.