راهنمای اصول و مبانی بکارگیری و بهره برداری از سیستم های آبیاری تحت فشار در فضای شهری + دانلود رایگان

راهنمای اصول و مبانی بکارگیری و بهره برداری از سیستم های آبیاری تحت فشار در فضای شهری + دانلود رایگان

 

جمع آوری و تدوین : افشین حقیقی
تهیه شده در واحد آموزش سازمان پارکها و فضای سبزشهرداری تبریز

 

دانلود از اینجا

 

 

 

کتاب آسیب شناسی پروژه های آبیاری تحت فشار

کتاب آسیب شناسی پروژه های آبیاری تحت فشار
ترجمه و تدوین: مهدی عرفانی (کارشناسی ارشد سازه های آبی) زمستان ۱۳۹۰

( مطلب زیر برگرفته از سایت abyar.org است)

نظر به اینکه در گزارشات طراحی سیستم های آبیاری تحت فشار و به تبع آن پروژه های اجرایی مربوطه توجه شایانی به موضوعات زیر نشده و این امر باعث بروز مسائل و خسارتی به سیستم آبیاری تحت فشار می گردد، در این کتاب تحت عنوان آسیب شناسی پروژه های آبیاری تحت فشار، با نگاه دقیق تری به آنها، راه حل های مناسب نیز ارائه شده است.

این موضوعات عبارتند از:
1- مسائل ناشی از هوا و خلا در شبکه لوله ها
2- مسائل ناشی از امواج فشاری در شبکه لوله ها
3- مسائل ناشی از آلاینده های فیزیکی و بیولوژیک آب
4- مسائل ناشی از آلاینده های شیمیایی آب

فهرست مطالب:
فصل اول - بررسی منشا و مشکلات هوا و خلا در شبکه های لوله گذاری و سیستم های آبیاری و ارائه راه کارهای مناسب
- علت ورود هوا، تاثیر هوا در سیستم و شبکه، کنترل هوای سیستم آبیاری بوسیله شیرهای خودکار هوا، اجزا و مکانیزم عملکرد شیرهای خودکار هوا، انتخاب موقعیت شیرهای هوای لازم در سیستم آبرسانی،
فصل دوم - بررسی و کنترل امواج فشاری در شبکه های لوله گذاری و سیستم های پمپاژ
   - بررسی علل ایجاد امواج فشاری، معادله موج فشاری، ایستگاه پمپاژ، پمپ های قائم و شیرهای هوای سرویس چاه، شیرهای کنترل، تجهیزات تخلیه موج فشار، لوله های قائم و مخازن ضربه گیر، شیرهای خلا شکن و ...
فصل سوم - بررسی های لازم در مورد فیلتراسیون، تصفیه، بهره برداری و نگهداری تجهیزات مربوطه در سیستم های آبیاری میکرو
   - بررسی علل گرفتگی گسیلنده ها و روش های جلوگیری از آن
   - تجزیه و تحلیل گرفتگی فیزیکی، مشکلات گرفتگی فیزیکی ( فیلترهای توری، جداکننده های ماسه ای)،
   - مشکلات گرفتگی بیولوژیکی (فیلترهای شنی، فیلترهای دیسکی) ،
   - مشکلات گرفتگی شیمیایی (رسوبات کربنات کلسیم، رسوبات آهن)
   - شستشوی سیستم آبیاری
   - مکانیزم تزریق کود و یا مواد شیمیایی به داخل سیستم آبیاری میکرو
   - روش گندزدایی با ازن در سیستم های آبیاری
فصل چهارم - بررسی و شناخت اثرات زیان بار عوامل شیمیایی آب آبیاری بر مولفه های خاک، گیاه و تاسیسات سیستم های آبیاری و ارائه راه کارهای مناسب
   - ارزیابی و آنالیز کیفی آب آبیاری
   - پارامترهای شیمیایی آب آبیاری
   - بررسی اثرات و مشکلات ناشی از PH و ارائه راه کارهای مناسب
   - بررسی اثرات و مشکلات ناشی از عنصر آهن (Iron) و ارائه راه کارهای مناسب (هوادهی و ته نشینی، کلر زنی، پرمنگنات پتاسیم، فیلتراسیون)
   - سختی (Hardness) (اثر سختی بر خاک، اثر سختی آب بر لوله ها و تجهیزات آبیاری، تصفیه و کاهش سختی آب و ...)
   - خورندگی (Corrosion) ( روش های پیش گیری از خوردگی، روش های تصفیه آب، شاخص کربنات کلسیم اشباع)
   - شوری (Salinity) (شوری آب مصرف خانگی و دام، تاثیر شوری آب بر گیاهان، شوری و آبیاری، مقاومت گیاه زراعی به شوری، انتخاب روش آبیاری بر اساس شوری آب، تاثیر نوع خاک بر شوری، محدودیت های شوری آب برای گیاهان)
   - قلیائیت (Sodicity) ( رابطه بین شوری و قلیائیت در آب، خطر استفاده از آب شیرین پس از آب با SAR بالا، اثر بیکربنات ها و کربنات ها بر قلیائیت، اثر سدیم بر گیاهان، اثر کلراید، اثر برن، اثر سولفور، اثر نیتراتها، فسفرها و پتاسیم)
   - کیفیت آب آبیاری برای کشت گیاهان در محیط های بدون خاک

 

 

دانلود کتاب آسیب شناسی پروژه های آبیاری تحت فشار

کتاب نایاب وارزشمند آبیاری بارانی و قطره ای جک کلر، رونالد بلیسن (دانلود)

Sprinkle and Trickle Irrigation by Jack Keller and Ronald D.Bliesne

این کتاب ارزشمند تنها مرجع اصلی، در طراحی سیستمهای آبیاری تحت فشار بارانی و قطره ای می باشد که تمام کتابهای فارسی در زمینه آبیاری بارانی و قطره ای موجود در بازار ایران نیز ترجمه شده قسمتهایی جزئی از این کتاب ارزشمند هستند که به نام های گوناگون منتشر شده است و حتی نشریه شماره 286 دفتر تدوین ضوابط و معیارهای فنی سازمان مدیریت و برنامه ریزی ایران که ضوابط طراحی و اجرا ومعیارهای فنی آبیاری تحت فشار را تدوین کرده اند تماما از کتاب آبیاری بارانی و قطره ای جک کلر استفاده کرده اند و البته خود کتاب بسیار بسیار کامل تر و دارای مثال ها و مطالب اضافه تر است. و همچنین  سری کتابهای ضوابط و معیارهای فنی روشهای آبیاری تحت فشار که از طرف دفتر بهبود و توسعه روشهای آبیاری معاونت صنایع و امور زیربنایی وزارت کشاورزی تدوین شده نیز از روی همین کتاب جک کلر نوشته شده است که همانطور که اشاره شد خود کتاب بسیار کامل تر و دارای مثال ها و مطالب اضافه تر است.

 

 

توصیف کتاب (برگردان انگلیسی)

این کتاب برای اولین بار در سال 1990 چاپ شد و بارها دوباره منتشر شد. این کتابی جامع و مرجعی در مورد هنر طراحی و اصول مهنسی و مدیریت دو بخش آبیاری بارانی و قطره ای است. این کتاب با ارایه یک رویکرد سیستماتیک به طراحی بهینه مدیریت و بهره برداری از این دو سیستم را پیش می گیرد و با شیوه ای تحلیلی در تمام طول طراحی شما را با استراتژی های طراحی کامل آشنا می کند. کتاب به شما بینش منحصر به فردی در رابطه با شناخت روابط آب و خاک ارایه کرده و انواع سیستمهای آبیاری بارانی و قطره ای را با محاسبات جامع معرفی می کند.در مراحل بعدی کتاب شما با مسائل هیدرولیکی لوله ها و انتخاب پمپ ها و نیز تحلیل های اقتصادی آشنا می شوید.

این کتاب بعنوان متنی حیاتی برای پژوهشگران و استادان و مهندسین آبیاری مورد توجه است و برای کسانی است که به این کتاب نیز برای کسانی هم مفید است که به آن به چیزی بیش از یک دستور العمل ساده می نگرند و تمایل به فکر کردن دارند.

کتاب آبیاری بارانی و قطره ای جک کلر یک مرجع مهم در مهندسی کشاورزی آبیاری است که از ابتدا تا انتها همه چیز را توضیح می دهد. دکتر ریچارد آلن پروفسور دانشگاه آیداهو که یازده سال این کتاب را در سطح ارشد تدریس کرده می گوید: من می دانم کسانی که این دوره را به پایان می رسانند نه تنها به نحوه طراحی سیستم های آبیاری تحت فشار موثر و کارآمد آگاه می شوند همچنین می دانند که دقیقا چه چیز طراحی شده و چرا ازآن استفاده می کنند.

این کتاب بصورت ارجینال در سایتهای آمازون در صورت موجود بودن با قیمت هایی بین ۱۲۰ دلار تا ۱۸۵ دلار به غیر از هزینه ارسال و مالیات فروخته می شود 

 

 

اکنون شما می توانید فایلPDF این کتاب ارزشمند را براحتی  دانلود کنید!

 

 

مشخصات کتاب به زبان فارسی

عنوان کتاب: آبیاری بارانی و قطره ای

نویسندگان: جک کلر و رون بلیسنر

مشخصات ظاهری:

جلد: کپی سیمی شده

تعداد صفحات: 652 صفحه

ابعاد: 21 سانتیمتر در 15 سانتیمتر، قطر 35 میلیمتر

وزن خالص کتاب: یک کیلوگرم

مخاطبین کتاب: دانشجویان، اساتید دانشگاه، علاقه مندان تجربی، کشاورزان تحصیل کرده

 

 

مشخصات کتاب به زبان انگلیسی:

Product Details

Book Title: Sprinkle and Trickle Irrigation

Authors and contributors: By Jack Keller, D. Ronald Bliesner

Physical properties:

Format: Copy

Number of pages: 652

Book Dimensions: 21 x 15 cm

Thickness: 36 mm

Shipping Weight: 1.4 Kg

Publisher: An AVI Book (AVI is an imprint of Van Nostrand Reinhold)

Published by Van Nostrand Reinhold New York

Audience : College/higher education General/trade

ISBN-10: 0442246455

ISBN-13: 978-0442246457

Manufactured in the United States of America

Publication date:  30 April 2001

 

دکتر جک کلر کیست؟

دکتر جک کلر - مدیر ارشد اجرایی

مهندسی عمران، دانشگاه کلرادو، 1953

فوق لیسانس فنی و مهندسی آبیاری، دانشگاه ایالتی کلرادو، 1955

دکتری کشاورزی و آبیاری فنی و مهندسی، دانشگاه ایالتی یوتا، 1967

 

خلاصه

دکتر کلر دارای یک ترکیب منحصر به فرد از تجارب فنی و مهندسی است که شامل آموزش، تحقیق، توسعه و مشاوره می باشد. او یک متخصص در سطح ملی و بین المللی به رسمیت شناخته شده در طراحی، پیاده سازی و مدیریت سیستم های آبیاری است. او در حال حاضر درگیر در فعالیت های مشاوره ای مربوط به: کارآمد توسعه کشاورزی آبیاری، مدیریت آب حوضه رودخانه و برنامه ریزی حفاظت از آب آبیاری نظارت، تأیید و برنامه ریزی حفاظت و کم هزینه و کارآمد و در حال توسعه فن آوری های آبیاری برای مزارع کوچک است.

او موسس و در حال حاضر مدیر اجرایی شرکت مهندسی کلر بلیسنر است. او همچنین استاد بازنشسته در بخش مهندسی زیستی و آبیاری در دانشگاه ایالتی یوتا، جایی که او رئیس گروه بین سال های 1980 و 1986 بود. قبل از تبدیل شدن به یک استاد دانشگاه ایالتی یوتا در سال 1960، او مهندس ارشد آبیاری مسئول توسعه محصول برای WR شرکت ایمز (Ames)، تولید کننده تجهیزات آبیاری بود.

در طول دوره تصدی خود را در ایالت یوتا، او به تدریس و انجام تحقیقات و مشاوره در آبیاری بارانی و آبیاری قطره ای پرداخت. فعالیت های دکتر کلر از طریق فعالیت های دولتی و خصوصی، خدمات مشاوره آبیاری در توسعه کشاورزی و مدیریت آب در بیش از 60 کشور جهان ارائه شده است. بسیاری از فعالیت های حرفه ای خود را درگیر تیم های چند رشته ای منجر به انجام آبیاری پروژه طراحی، برنامه ریزی و ارزیابی و تجزیه و تحلیل منطقه ای آبیاری بخش در کشورهایی که در آن مطالعات انجام شد کرد و عبارتند از: الجزایر، آرژانتین، استرالیا، بنگلادش، برزیل، بلغارستان، بورکینافاسو، کانادا، کاستاریکا، کلمبیا، چین، جمهوری دومینیکن، اکوادور، مصر، اتیوپی، هندوراس، مجارستان، هند، اندونزی، ایران، اسرائیل، جامائیکا، اردن، کنیا، قزاقستان، قرقیزستان، لبنان، لیبی، مکزیک، مراکش، نیکاراگوئه، نیجر، نپال، پاکستان، پاناما، پاراگوئه، پرو، روسیه، عربستان سعودی، سنگال، سومالی، آفریقای جنوبی، سریلانکا، تانزانیا ، تونس، تایلند، ترکمنستان، ازبکستان، ونزوئلا، یمن و زامبیا.

دکتر کلر نویسنده بیش از 90 مقاله فنی، 50 گزارش مشاوره، 9 کتابچه و 2 کتاب های درسی در زمینه های کشاورزی برنامه ریزی منابع آب و مهندسی، مدیریت آب در مزرعه، و طراحی سیستم های آبیاری است. او را دریافت کننده چهار مجوز ثبت اختراع های ایالات متحده مربوط به آبیاری بارانی، سطحی، و آبیاری قطره ای است. او از طرف انجمن آبیاری ایالات متحده آمریکا  قدردانی شد و، برنده جایزه تعالی تحقیقات از دانشکده مهندسی یوتا و، مهندس جایزه سال برای ایالت یوتا، و جایزه ASAE برای پیشرفت آبیاری سطحی، علمی آمریکا و جایزه سال افتخاری شد، و به عضویت در آکادمی ملی مهندسی انتخاب شده است.

 

دکتر رونالد بلیسنر کیست؟

مهندسی کشاورزی و آبیاری فنی و مهندسی، دانشگاه ایالتی یوتا، 1971

مهندسی کشاورزی و آبیاری فنی و مهندسی، دانشگاه ایالتی یوتا، 1975

 

 

خلاصه

دکتر رونالد بلیسنر با بیش از 30 سال تجربه در برنامه ریزی، طراحی، مدیریت و تجزیه و تحلیل سیستم های آبیاری و پروژه های یک مهندس کشاورزی با تجربه است. قبل از پیوستن او به دکتر جک کلر، دکتر بلیسنر مشغول امور فنی و مهندسی در سال 1978، به عنوان مدیر خدمات آبیاری برای کشاورزی شرکت بکرفیلد با مسئولیت در طول طراحی، ساخت و ساز، تعمیر و نگهداری و توصیه های مدیریت برای آبیاری 36000 هکتار از تولید محصول فشرده در دره مرکزی کالیفرنیا در بیکرزفیلد، کالیفرنیا بود. پیش از این، رونالد برای دانشگاه ایالتی یوتا به مدت دو سال به عنوان یک مهندس تحقیقات کار می کرد، مدیریت و زهکشی مزرعه تحقیقاتی کیفیت آب در بهاری، یوتا و به مدت دو سال به عنوان فروش و مهندس برای طراحی خدمات آبیاری ایمز (Ames)، بود.

رونالد به طور فعال در رشته آبیاری و کشاورزی تمام عمر خود را صرف کرده است.

همکاری نزدیک او با تولید کشاورزی در طول سالها بخوبی به او کمک کرده که یک بینش مشتاق با استفاده مناسب از تکنولوژی آبیاری برای طیف گسترده ای از شرایط ارایه بدهد.

رانالد مشاوره های گوناگونی در زمینه آبیاری داده است. پس از مشاوره در توسعه آبیاری در سراسر ایالات متحده آمریکا و نیز تعدادی از کشورهای خارجی او مشغول سفرهای مطالعاتی به کشورهای مختلف است. حوزه های اصلی او از تجربه و تخصص در مزرعه آبیاری، مدیریت آبیاری، آبیاری فرمولاسیون پروژه، اثرات زیست محیطی آبیاری و فشار لوله های تجزیه و تحلیل سیستم می آید. کار او در مورد سیستم های لوله کشی پی وی سی منجر به انتشار یک کتاب راهنما در مورد این موضوع توسط انجمن آبیاری شد و او در بسیاری از پروژه ها در سراسر ایالات متحده برای مقابله با شکست از سیستم لوله کشی پی وی سی مشاوره داد. او دارای تجربه ی گسترده در برنامه ریزی برای توسعه منابع آب، اثرات توسعه منابع آب در محیط های آبی، نم نم، قطره ای و آبیاری سطح طراحی، توسعه نرم افزار کامپیوتر و مدیریت آبیاری است. رونالد نیز به عنوان شاهد متخصص در مسئولیت محصول متعدد و حقوق آب باغبانی خدمت کرده است.

او بعنوان مهندس حرفه ای افتخاری در کالیفرنیا و یوتا عضویت دارد و در ضمن عضو فعال در کمیته های ASCE، ASAE و انجمن آبیاری است.  او نویسنده از بیش از 50 پروژه بزرگ گزارش، 18 تعداد مقالات فنی، سه کتابچه و 1 کتاب درسی، از جمله همکاری سردبیر کتابچه راهنمای ASCE در انتخاب روش های آبیاری برای کشاورزی است.

 

 

مقاله: بررسی تاثیر پارامترهای جوی بر تلفات تبخیر و باد در سیستم آبیاری بارانی کلاسیک ثابت با آبپاش متحرک

مقاله تمام متن:

در مناطق گرم و نیمه خشک بخش قابل توجهی از آب مصرفی در مزرعه در اثر تبخیر و باد بردگی تلف می شود. از این رو تخمین صحیح تلفات تبخیر و باد در آبیاری بارانی به منظور اریه راه کارهایی جهت توسعه و بهره برداری مناسب از منابع آبی دارای اهمیت است. این پژوهش با هدف دست یابی به معیاری عملی و ارایه رابطه ای جهت برآورد دقیق تلفات تبخیر و باد در شرایط مختلف جوی انجام شد. آزمایش ها با سیستم آبیاری کلاسیک ثابت با آبپاش متحرک منفرد در منطقه گرم و نیمه خشک جنوب شرقی استان خوزستان انجام پذیرفت. روابط بدست آمده نشان داده که هر یک متر در ثانیه افزایش سرعت بادنشان می دهد که تلفات تبخیر به اندازه 3.26 درصد افزایش پیدا می کند و همچنین در شرایطی که سرعت باد از 3.5 متر در ثانیه بیشتر شود تلفات تبخیر و باد از 19 درصد فراتر می رود. این بررسی نشان داد تغییر زمان آبیاری از روز به شب در تابستان و مناطق گرم و خشک جنوب خوزستان می تواند منجر به کاهش چشمگیر تلفات تبخیر باد از 21.9 به 2.8 درصد شود.

 

پژوهش کشاورزی زمستان 1386; 7(4 (الف)):229-238.
دانشکده علوم مهندسی آب، دانشگاه شهید چمران، اهواز - شیخ اسماعیلی امید*
کلید واژه: آبپاش، آبیاری بارانی، تلفات تبخیر و باد، اقلیم گرم و نیمه خشک

 

دریافت فایل کامل

 

برگرفته از SID.IR

مقاله: بررسی و ارزیابی سیستم های آبیاری بارانی کلاسیک ثابت دشت دهگلان کردستان

مقاله تمام متن:

دقت در طراحی سیستم های آبیاری بارانی و مدیریت صحیح آنها عوامل مهمی در توسعه و بهبود این سیستم هاست. لذا هدف از این پژوهش، ارزیابی چگونگی طراحی و بهره برداری سیستم های آبیاری بارانی کلاسیک ثابت- آبپاش متحرک دشت دهگلان در استان کردستان است. برای این منظور 10 سیستم آبیاری بارانی کلاسیک ثابت دشت دهگلان به طور کاملا تصادفی انتخاب شده و مورد ارزیابی قرار گرفت. در ارزیابی سیستم های آبیاری بارانی منتخب، از معیارهای ضریب یک نواختی کریستیانسن (CU)، یک نواختی توزیع (DU)، راندمان پتانسیل کاربرد در ربع پایین (PELQ) و راندمان واقعی در ربع پایین اراضی (AELQ) استفاده گردید. مقادیر متوسط این پارامترها برای 10 مزرعه ارزیابی شده به ترتیب 66، 50.6، 44.8 و 43.8 درصد به دست آمد. بررسی ها نشان داد که کلیه سیستم ها دارای راندمان کاربرد پایین بودند و یک نواختی توزیع آب در آنها نیز کمتر از مقادیر توصیه شده توسط مریام و کلر (1978) می باشد. از طرفی به علت کم آبیاری، به جز یک مورد، در بقیه مزارع راندمان واقعی و راندمان پتانسیل کاربرد برابر بوده است. طراحی و اجرای نامناسب سیستم ها مهم ترین دلیل پایین بودن راندمان پتانسیل کاربرد تشخیص داده شد که از مهم ترین این عوامل، فشار نامناسب سیستم ها بود. استفاده هم زمان از تعداد آبپاش زیاد و کاربرد آبپاش هایی با مشخصات و مدل های متفاوت نیز در کنار طراحی و اجرای نامناسب، از دلایل اصلی پایین بودن یک نواختی توزیع آب بوده است. به طور کلی نتایج بررسی ها نشان داد که در اکثر طرح های مورد مطالعه، بهره برداری از سیستم ها در حد بسیار ضعیفی است.

 

علوم آب و خاک (علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی) زمستان 1389; 14(54):1-15.
فاریابی ارسلان,معروف پور عیسی*,قمرنیا هوشنگ
دانشکده کشاورزی، دانشگاه کردستان
 
کلید واژه: آبپاش، راندمان پتانسیل، راندمان واقعی، یک نواختی توزیع، راندمان کاربرد

 

دانلود فایل کامل

 

برگرفته از SID

 

مقاله: بررسی اثرات آرایش و فواصل آبپاش ها بر یکنواختی توزیع آب در سیستم آبیاری بارانی کلاسیک ثابت با آب پاش متحرک

مقاله تمام متن:

دانستن عوامل موثر بر یکنواختی توزیع آب در آبیاری بارانی اهمیت زیادی در افزایش بازده کاربرد آب به منظور ارایه راهکارهایی جهت توسعه و بهره برداری بهینه از منابع آبی موجود دارد. این تحقیق با هدف یافتن مقادیر بهینه پارامترهای طراحی نظیر آرایش و فواصل آبپاش ها صورت گرفت. آزمایش ها در شرایط مختلف جوی با سیستم آبیاری بارانی کلاسیک ثابت با آبپاش متحرک به روش استقرار آبپاش منفرد و بر اساس دستورالعمل استاندارد ایزو (7749.2) در منطقه جنوب شرقی استان خوزستان انجام پذیرفت. در این بررسی مشخص گردید که بیشترین مقدار ضریب یکنواختی در سیستم آبیاری بارانی کلاسیک ثابت با آبپاش متحرک با آرایش مربعی بدست می آید. همچنین ضریب یکنواختی با افزایش سرعت باد در همه حالت های آرایش و فواصل آبپاش ها به طور خطی کاهش می یابد. نتایج نشان داد که برای کسب یکنواختی توزیع قابل قبول در شرایط وزش بادهای با سرعت بیش از 2 متر بر ثانیه می بایست حداکثر فواصل آبپاش ها به ابعاد 25×25 متر انتخاب گردد.
 
علوم کشاورزی تابستان 1386; 13(2):299-310.
شیخ اسماعیلی امید,برومندنسب سعید,موسوی جهرمی سیدحبیب

کلید واژه: آبپاش، آبیاری بارانی، آرایش و فواصل آبپاش ها، باد، یکنواختی توزیع آب

 

دانلود فایل کامل

 

برگرفته از SID

 

 

بهترین نوع سیستم آبیاری بارانی سنتر پیوت است!

 

 

بهترین نوع سیستم آبیاری بارانی سنتر پیوت است

این جمله را فراموش نکنید

بعدا در قسمت توضیحات مفصل دستگاهها که نوشته خواهد شد دلایل آن را بخوانید

(مطالب جدید وبلاگ در زیر این پست اضافه می شوند و کم کم اضافه خواهند شد)

معرفی سیستمهای آبیاری تحت فشار

مقدمه

روش انتخاب بین انواع سیستم‌های آبیاری تحت فشار با هزینه و قدرت مالی کشاورز، نوع محصول، شدت باد، درجه حرارت، توپوگرافی زمین و شیب زمین و مقایسه‌ای بین هزینه‌های سیستم انتخابی و درآمدهای کشاورز  و ... بستگی دارد. برای انتخاب هر سیستم آبیاری باید علاوه بر مسائل بالا  نیاز به نیروی کارگری را برای هر سیستم نیز در نظر گرفت و همچنین و امکان سرقت لوازم نصب شده در منطقه مورد نظر و عمر مفید هریک از سیستم‌ها نیز تاثیر گذار است.

 

 

در انتخاب سیستم‌های مختلف آبیاری تحت فشارعوامل مختلفی از قبیل شرایط آب و هوایی، خاک، آب ، مسائل اجتماعی، نوع مالکیت‌ها و شکل و اندازه مزارع، نیروی کارگری مورد نیاز، دخیل می‌باشند. امروزه آبیاری بارانی برای بیشتر گیاهان وتقریباً تمام خاک‌های قابل آبیاری مناسب است، زیرا تنوع تجهیزات آبیاری بارانی در بازار و کنترل موثر آن در پخش آب موجب شده که این سیستم در بیشتر پستی و بلندی‌ها مفید واقع شود و از جمله محدودیت های آن می توان به وجود باد شدید در منطقه و یا گرمای زیاد بویژه در جنوب ایران و همچنین کیفیت آب آبیاری که میزان کلر و سدیم محلول در آن بالا باشد اشاره کرد.

در خصوص کاربرد سیستم‌های آبیاری قطره‌ای نیز که به عنوان یک روش مدرن آبیاری مطرح می‌باشند محدودیت‌هایی در خصوص کیفیت آب، تجمع نمک در سطح خاک و محدودیت‌های فنی- اقتصادی وجود دارد که در جای خود اشاره خواهدشد.

در طرح شبکه‌های آبیاری تحت فشار علاوه بر ملاحظات فنی و اجتماعی، شرایط آب و هوا و خاک برای منطقه طرح لزوم بررسی و انجام مطالعات تناسب کیفی اراضی که میزان مناسب بودن اراضی رابرای نوع معینی از کاربری مشخص می‌کند بیش از پیش احساس می‌گردد. در این طرح‌ها تعیین و جانمایی سیستم‌های مختلف آبیاری تحت فشار بارانی و قطره‌ای ضرورت داشته که انجام مطالعات مذکور کمک شایانی به این امر می‌نماید.

اجرای شبکه‌های آبیاری به خصوص روش‌های آبیاری تحت فشار در هر منطقه مستلزم شناسایی و مطالعه دقیق از وضعیت کلیه پارامترهای مربوطه و اثرگذار از قبیل پارامترهای فیزیکی و غیرفیزیکی است تا پس از تجزیه و تحلیل آن‌ها نسبت به طراحی و اجرای پروژه در منطقه اقدام نمود.

بخشی از این اطلاعات شامل اطلاعاتی است در مورد وضعیت اجتماعی و اقتصادی ، بازار فروش، روش مدیریت، علایق و رغبت زارعین، تجارب محلی و سایر مواردی که می‌توانند امکان توسعه انواع مختلف روش‌های تحت فشار را برای منطقه به خصوص با محدودیت مواجه سازد.  بدیهی است جمع آوری این اطلاعات می‌تواند موانع و محدودیت‌های موجود را شناسایی کرده و به طراح در انتخاب روش آبیاری مناسب کمک نماید.

بخشی دیگر، اطلاعات فیزیکی است که عمدتا به عنوان پارامترهای مورد نیاز طراحی سیستم شناخته می‌شوند و طراحی سیستم برپایه آن‌ها استوار است. این اطلاعات شامل موارد زیر است:

 

اطلاعات مربوط به منابع آب و خاک

اطلاعات مربوط به شرایط آب و هوایی و اقلیم منطقه طرح

اطلاعات مربوط به گیاه

اطلاعات مربوط به روش‌های مختلف آبیاری

 

قبل از پرداختن به موضوع لزوم مطالعات تناسب کیفی اراضی برای سیستم‌های مختلف آبیاری تحت فشار ، مزایای این سیستم‌ها نسبت به روش‌های سطحی از نظر وضعیت اراضی و مشخصات خاکها به شرح ذیل است :

 

-       در اراضی پرشیب و با عوارض توپوگرافی زیاد از ایجاد رواناب سطحی و فرسایش خاک که از معایب آبیاری سطحی در این اراضی محسوب می‌شوند می‌توان به شکل مؤثری جلوگیری کرد.

-       با استفاده از روش‌های تحت فشار می‌توان اراضی یا خاک‌هایی با  بافت‌ها و  خصوصیات مختلف و یا به صورت لایه لایه و مطبق را به نحو صحیحی آبیاری کرد.

-       اراضی با عمق خاک محدود که قابل تسطیح نیستند را می‌توان بدون تسطیح آبیاری نمود.

-       در خاک‌های کم عمق و یا برای برخی محصولات با عمق ریشه کم و نیز در آبیاری‌های اولیه که آبیاری باید با عمق کم و در کوتاه مدت انجام شود روش‌های آبیاری سطحی راندمان مطلوبی نداشته ولی آبیاری بارانی را می‌توان با راندمان خوبی بکار برد. امکان سازگاری با انواع خاک‌ها و نتیجه گیری مطلوب تر در خاک‌های سبک و سنگین نسبت به سایر روش‌ها دارند. امکان سازگاری با هر نوع آرایش قطعه زراعی و نحوه استقرار گیاه ( آبیاری قطره‌ای) وجود دارد.

 

در طرح‌های توسعه منابع آب، در بسیاری از موارد لازم است که محدوده آبیاری تحت فشار اعم از آبیاری بارانی و قطره‌ای به طور مجزا تعیین گردد. در این موارد بر اساس ملاحظات فنی، نحوه تأمین آب، تعیین فشار مورد نیاز سیستم با توجه به دامنه متفاوت فشار برای انواع سیستم‌ها، وضعیت توپوگرافی اراضی، ... محدوده اراضی مشخص می‌گردد. اما یکی از مسائلی که ممکن است پس از اجرا پدید آید آن است که سیستم انتخابی برای آبیاری اراضی، مورد توافق زارعی که سیستم آبیاری برای آن طراحی گردیده است نباشد. لذا در صورت نبودن این توافق، یا بایستی طراحی مطابق با قطعات زراعین و سیستم مورد نظر آن‌ها انجام گردد (که گاهی اینکار به خصوص در اراضی خرده مالکی اقتصادی نمی‌باشد)  و یا یک مدیریت متمرکز جهت بهره برداری از سیستم‌ها ایجاد گردد، به طوری که زارعین محدوده طرح هیچگونه دخالت مستقیمی در آبیاری قطعه خود نداشته و تابع آن مدیریت باشند. از آنجا که دسترسی به آب و تأمین آن در حیطه مالکیت عمومی قرار داشته و از تولیت مشخصی برخوردار است دستیابی به سازمان مورد نظر جهت بهره برداری در شرایط طرح با سهولت بیشتری میسر است ولی در خصوص اراضی به لحاظ مواجهه با مالکیت خصوصی دستیابی به توافق‌های مورد نظر به زمان طولانی تری نیا ز دارد .در بسیاری از موارد به خاطر خرده مالکی اراضی ، زارع با نوع سیستم آبیاری تحت فشار اعم از آبیاری قطره‌ای یا بارانی توافق نمی‌نماید. به عنوان نمونه زارع برای تأمین علوفه دام‌های خود بیشتر تمایل به سیستم آبیاری بارانی دارد تا آبیاری قطره‌ای. در چنین موادی علاو ه بر در نظر گرفتن ملاحظات فنی سیستم، نیاز به مطالعات جامع تری در کاربری اراضی احساس می‌گردد که لازم است تناسب کیفی اراضی از دیدگاه سیستم‌های مختلف آبیاری تحت فشار اعم از بارانی و قطره‌ای مورد مطالعه قرارگیرد.

 

 

به طور اختصار برخی از تفاوت‌ها برای سیستم‌های آبیاری تحت فشار نسبت به آبیاری سطحی به شرح ذیل است :

 

1- بافت خاک و قابلیت نفوذ آب در خاک

از نظر قابلیت نفوذ آب در خاک کاربرد سیستم‌های آبیاری تحت فشار نسبت به آبیاری سطحی دامنه وسیع‌تری را تحت پوشش قرار می‌دهند. لذا درجات و محدودیت عواملم وثر در نفوذ آب برای آبیاری سطحی و تحت فشار متفاوت است.

2-سنگ و سنگریزه در خاک

حدود و میزان سنگریزه در سطح خاک در انتخاب نوع نباتات شامل گیاهان زراعی و باغی متفاوت است لذا با تعیین شیوه آبیاری مناسب از جمله روش آبیاری قطره‌ای و بارانی می‌توان از توان زراعی این قبیل اراضی استفاده نمود.

3- شوری و قلیائیت ، آهک و گچ

تناسب کیفی اراضی از نظر شوری و قلیاییت، آهک و گچ برای گیاهان باغی و زراعی برای سیستم‌های آبیاری تحت فشار نیاز به بررسی بیشتری دارد.

5- پستی و بلندی

از مزایای سیستم‌های آبیاری تحت فشار کاربری در اراضی پرشیب و با عوارض توپوگرافی زیاد است که نسبت به آبیاری سطحی دامنه وسیع‌تری از تغییرات شیب را تحت پوشش قرار می‌دهند .در بسیاری از موارد نیاز به تراس بندی و برداشتن خاک حاصلخیز سطحی و صرف هزینه‌های مدیریتی بیشتری نمی‌باشد.

 

 

نتیجه گیری

افزایش تولیدات کشاورزی مستلزم گسترش سطح زیر کشت، بالایردن میزان تولید در واحد سطح، اصلاح و گسترش شیوه‌های نوین آبیاری است. با توجه به صرف هزینه‌های زیاد سیستم‌های آبیاری تحت فشار نسبت به شیوه‌های سنتی آبیاری لازم است در طرح‌های توسعه منابع آب و خاک توجه دقیقتری به تناسب کیفی اراضی برای این سیستم‌ها مبذول گردد. در این بخش به صورت اجمالی مزایا و معایب آبیاری تحت فشار را یاد آور می‌شویم.

 

مزایای آبیاری تحت فشار :

1-   برای مثال در روش آبیاری قطره‌ای چون آب از طریق لوله‌ها جریان پیدا می‌کند، بذر علف‌های هرز وارد مزرعه نمی‌شود. در روش آبیاری قطر ه ای فقط قسمتی از زمین که گیاه در آن کاشته شده آبیاری می‌شود و بقیه قسمت‌ها خشک باقی می‌ماند و درنتیجه علف‌های هرز، کمتر رشد  می‌کنند.

2-   می‌توان در زمین‌هایی که پستی و بلندی هم دارند استفاده کرد و نیازی به تسطیح زمین نیست.

3-   صرفه جویی در مصرف آب شده و سوددهی را افزایش می‌یابد.

4-   همراه با آبیاری می‌توان عمل کودپاشی و سم پاشی را هم انجام داد که در این صورت هزینه سمپاشی و کودپاشی کاهش می‌یابد و سم و کود به طور یکنواخت پخش می‌شوند.

5-   در فصل بهار، هنگامی که هوا ناگهان سرد شود، می‌توان به وسیله آبیاری، از یخ زدگی شکوفه‌ها و درختان جلوگیری نمود.

6-   می‌توان در تمام طول شبانه روز آبیاری انجام داده و سطح بیشتری از زمین و باغ را آبیاری کرد.

7-   برگ‌های گیاهان شسته و تمیز شده و غذاسازی و تنفس بهتر صورت می‌گیرد.

8-   محصول بیشتر و بهتری تولید می‌شود.

9-   آبیاری تحت فشار هم برای خاک‌های کاملاً شنی و هم برای خاک‌های رسی مناسب است و هم این که از جمع شدن املاح و شوری در سطح خاک جلوگیری می‌شود.

10-  از آبیاری بارانی می‌توان برای کشت گیاهان ردیفی، علوف های، مرتعی، چمن، گیاهان زینتی و درختان میوه هم استفاده کرد.

11- در حال حاضر کسانی که می‌خواهند از این روش‌ها در مزرعه و باغ خود استفاده کنند می‌توانند از کمک‌های وزارت کشاورزی بهره ببرند.

12- در روش آبیاری قطره‌ای چون تمام زمین خیس نمی‌شود، می‌توان بین ردیف‌ها حرکت کرده و عملیات هرس، وجین، کود پاشی،  سمپاشی و برداشت محصول را انجام داد.

 

معایب آبیاری تحت فشار :

1- احتیاج به سرمایه گذاری اولیه دارد.

2- دستگاه‌ها به برق، سوخت ، وسرویس و نگهداری .... احتیاج دارند.

3- اگر استفاده از آب به صورت حق آب باشد باید نسبت به احداث یک باب استخر اقدام نمود تا بتوان آب را ذخیره کرده و موقع آبیاری آن را با پمپ داخل لوله‌ها فرستاد که البته با طراحی دقیق سیستم می‌توان این مشکل را برطرف کرد.

4- در هنگامی که باد شدید می‌وزد و یا هوا خیلی گرم و خشک است نباید از روش آبیاری بارانی استفاده کرد و باید آبیاری را در وقت دیگری انجام داد.

5- وقتی آب خیلی شور است  یا کلر آن بالاست نباید از آبیاری بارانی استفاده کرد، چون پس از بخار شدن آب از روی برگ‌ها، نمک، باقی مانده و به گیاه صدمه می‌زند.

6- ممکن است هنگام پخش کود و سم از طریق آبیاری بارانی بعضی گیاهان نسبت به این روش پخش حساس باشند و موجب سوختگی برگ‌ها شود.

 

برگرفته از : نشریه 286 ضوابط و معیارهای فنی آبیاری تحت فشار - نظام فنی اجرایی کشور

سیستم های آبیاری بارانی

                                                                            1- کاملا متحرک Portable

                                                                            2- نیمه متحرک Semi-Portable

                                                   کلاسیک {       3- ثابت با آبپاش متحرک Semi-Permanent

                                                                            4- کاملا ثابت Permanent

                                                                            5- شلنگی با قرقره کوچک

                              

انواع سیستم های آبیاری بارانی {

 

 

                                                                            1- ویل موو (آبفشان غلتان)  Wheel Move

                                                   اتوماتیک {      2- گان (آبفشان قرقره ای) Gun

                                                                            3- سنترپیوت (آبفشان دوار) Center Pivote

                                                                            4- لینیر (آبفشان خطی) Linear
          

 

 

(در اینجا توضیح کوتاهی در مورد این سیستم ها ارایه می شود و بعدا در جای خود تک تک اجزای هر سیستم بطور بررسی خواهد شد)

 

1-آبیاری بارانی Sprinkle Irrigation

به طور کلی می‌توان گفت که آبیاری بارانی از زمانی که لوله‌های سبک با اتصالات سریع و آسان به بازار عرضه شد، توسعه یافته است. ساختمان   آبپاش‌ها طوری است که هنگامی که آب با فشاراز آن خارج می‌شود به صورت قطرات ریز و درشت درآمده و مشابه باران در سطح مزرعه ریخته می‌شود. به همین دلیل این سیستم آبیاری به روش بارانی نامیده می‌شود. فشار کارکرد آبپاش‌ها از 0.35 اتمسفر تا 8.5 اتمسفر متغیر است که در انواع سیستم‌های آبیاری بارانی مورد استفاده قرار می‌گیرد. قطر پاشش نیز از چندم‌تر تا 90 متر متغیر است و همچنین دبی آن‌ها نیز از چند لیتر در ثانیه تا 60 لیتر در ثانیه متغییر است.

در این روش آب با سرعتی مساوی و یا کمتر از نفوذ پذیری خاک، به صورت باران بر سطح زمین پخش می‌شود تا خاک فرصت نفوذ پیدا کند. چنانچه شدت بارش بیش از سرعت نفوذ باشد در سطح مزرعه رواناب ایجاد شده و راندمان آبیاری کم خواهد شد. به طور کلی آبیاری به روش بارانی رادر اغلب شرایط مانند مناطق شیبدار، خاک‌های سبک، سنگین و شرایطی که آبیاری به طریق سطحی و سنتی امکان پذیر نیست، می‌توان اجرا نمود.

گرچه روش بارانی اساساً برای آبیاری مزارع و باغات ابداع گردید اما از این روش برای اهداف دیگر هم استفاده می‌شود که مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:

-پخش کودهای مایع در سطح مزرعه

-برای دفع پساب حاصله از تصفیه خانه‌های فاضلاب در سطح اراضی

-برای آبپاشی روی گیاه به منظور حفاظت آن‌ها در مقابل سرما و یخبندان

-برای تعویق انداختن زمان تشکیل غنچه و گل

-برای مرطوب کردن سطح خاک و جلوگیری از فرسایش بادی

-برای کمک به جوانه زدن بذرها

-برای کنترل محیط وخنک کردن خاک وگیاه و هوای اطراف آن

 

مزایای آبیاری بارانی

هر نوع روش آبیاری دارای یک سری معایب و مزایایی است که بادرنظر گرفتن مجموعه این معایب و مزایا باید اقدام به انتخاب و طراحی روش آبیاری نمود. ولی به طور کلی مزایای زیر را می‌توان مهم‌ترین ویژگی آبیاری بارانی نام برد.

 

-       حذف عملیات تسطیح و کاهش هزینه‌های آماده سازی اراضی

-       تهویه خاک به راحتی انجام می‌شود.

-       مبارزه با یخبندان ، آفات و انگل‌ها میسر است.

-       هزینه نیروی کارگری در مقایسه با روش‌های آبیاری سطحی کمتر است.

-       تلفات به صورت رواناب و فرسایش خاک در این روش به حداقل می‌رسد.

-       راندمان آبیاری در مقایسه با روش‌های سنتی بیشتر است.

-       بازده محصولات آبیاری بارانی در اغلب موارد بیشتر از آبیاری سطحی است.

-       زمین کمتری برای مسیر انتقال آب هدر می‌رود.

-       امکان آبیاری در اراضی کم عمق وجود دارد.

-       در اغلب محصولات آبیاری بارانی باعث افزایش رشد می‌شود.

-       امکان آبیاری در اغلب خاک‌ها وجود دارد.

-       امکان آبیاری در اراضی شیبدار وجود دارد.

-       امکان آبیاری در اغلب شرایط آب و هوایی وجود دارد.

                   

معایب آبیاری بارانی

-       در صورت وجود باد یکنواختی توزیع کاهش می‌یابد.

-       سموم آفت کش و قارچ کش را از روی برگ‌ها می‌شوید.

-       هزینه سرمایه گذاری اولیه نسبتاً زیاد

-       شدت تبخیر در مناطق گرم و خشک زیاد بوده لذا تلفات در این مناطق زیاد است.

-       در مناطقی که باد شدید است تلفات آب زیاد است.

-       به دلیل خسارت زدن به برگ محصولات، در این روش استفاده از آب‌های با کیفیت پایین ممکن نیست.

 

 

اکنون به توضیح هر یک این سیستم ها می پردازیم:

 

روشهای کلاسیک (غیر اتوماتیک)

اولین روشهای آبیاری هستند که همزمان با تولید لوله‌های سبک با اتصالات سریع و آسان از سال 1946 به سرعت توسعه یافته‌اند. جابجائی‌‌ها توسط نیروی کارگری انجام می‌شود.
انواع روشهای کلاسیک را می‌توان با توجه به موارد زیر مورد ارزیابی قرارداد:  
-وضعیت جابجائی پمپ و لوله‌ها
-مسائل و مشکلات و محدودیت‌ها
-موارد کاربرد
-هزینه‌ها

 

 

1- کلاسیک کاملا متحرک Portable

در این روش تمام اجزاء قابل جابجایی می‌باشند.
چون همه لوله‌ها جابجا می‌شوند، جنس آنها از آلومینیم می‌باشد.
این روش جهت آبیاری تکمیلی، آبیاری اراضی کوچک و پراکنده و آبیاری مقدماتی مناسب است.
هزینه‌های سرمایه‌گذاری این روش کمتر ولی هزینه‌های بهره‌برداری و نگهداری بیشتر می‌باشد.
محدودیتی از نظر شکل و ابعاد زمین وجود ندارد.

 

 

در این سیستم کلیه اجزاء تشکیل‌دهنده واحد آبیاری بارانی مانند  پمپ، لوله اصلی، لوله نیمه اصلی و لوله‌های فرعی قابل جابه‌جا شدن بوده و می‌توانند از یک مزرعه به مزرعه دیگر انتقال داده شوند. سیستم آبیاری جابه‌جا شونده کلاسیک بیشتر مناسب زراعت‌های ردیفی و سبزی‌جات است که بلند نباشند چون جابجایی قطعات در میان گیاهان بلند مشکلات زیادی دارد.

در این سیستم آبیاری خطوط اصلی ،نیمه اصلی و فرعی در روی زمین نصب می‌گردد و جنس آن‌ها آلومینیوم و قطر این لوله‌ها معمولاً 3  اینچ است .این سیستم آبیاری کاملا متحرک بوده و در انتهای فصل آبیاری کلیه لوازم وقطعات آن توسط بهره بردار جمع شده و به انبار منتقل می‌گردد. در حین آبیاری جابه‌جایی باله‌های آبیاری توسط کارگر انجام می‌گردد.

مهم‌ترین عیب این سیستم نیاز به نیروی کارگری زیاد است و اصطهلاک قطعات ست. زمان لازم برای جابجایی لوله‌ها در 24 ساعت آبیاری حدود 2 ساعت است. راندمان این سیستم حدود 75 درصد است. و حداکثر طول بال های آبیاری بین 100 تا 156 متر بهینه است.

 

2- کلاسیک نیمه متحرک Semi-Portable

دراین روش ایستگاه پمپاژ،لوله‌های اصلی و فرعی ثابت بوده و بالهای آبیاری توسط کارگر جابجا می‌شوند.
چون بالها جابجا می‌شوند، جنس آنها از آلومینیم می‌باشد.
محدودیتی از نظر شکل و ابعاد زمین وجود ندارد.
برای گیاهان پا بلند و در خاکهای سنگین توصیه نمی‌شود.
در صورت استفاده در خاکهای سنگین بهتر است از بالهای رزرو استفاده شود.
برای آبیاری اراضی کوچک و با ابعاد نامنظم مناسب است.
هزینه‌های سرمایه‌گذاری نسبت به روش کاملاً متحرک بیشتر می‌باشد.

استفاده از این روش در خاکهای سنگین و گیاهان پابلند خوب نیست.

 

 

3- کلاسیک ثابت با آبپاش متحرک Semi-Permanent

در این روش ایستگاه پمپاژ،لوله‌های اصلی و فرعی و بالها ثابت بوده و آبپاشها توسط کارگر جابجا می‌شوند.
برای امکان جابجایی آبپاشها، بر روی بال آبیاری شیرهای خودکار به فواصل معین نصب می‌شوند.
برای کاهش هزینه‌های اجرائی از آبپاشهای بزرگتر و با فواصل جابجایی بیشتر استفاده می‌شود.
بالهای آبیاری می‌توانند روی زمین و یا بطور ثابت در زیر زمین نصب شوند.
محدودیتی از نظر شکل و ابعاد زمین و گیاه وجود ندارد.
هزینه‌های سرمایه‌گذاری نسبت به روشهای قبلی بیشتر است.

در این روش تمام لوله ها از جنس پلی اتیلن و سایز 63 و 75 هستند، فاصله آبپاشها برای کاهش هزینه زیاد در نظر گرفته می شود، راندمان آبیاری نیز 70 درصد می باشد. آبپاشهای مورد استفاده شامل ویر 150 و 155 و کامت و آمبو و نلسون با نازل‌های 8 تا 14 میلیمتر هستند. سایز شیر خودکارها "1 و "1.5 و "2 است.

در این روش بال‌های آبیاری ثابت ولی آب پاش ها متحرک می‌باشند . برای کاهش هزینه در این سیستم از آبپاش‌های بزرگ استفاده می‌شود که به طور قابل ملاحظه‌ای از تعداد بال‌های آبیاری بارانی ثابت و از لحاظ بهره برداری راحت‌تر و کم هزینه‌تر از بقیه سیستم‌ها با جابه‌جایی متناوب می‌باشند . از لحاظ عمر مفید تجهیزات و لوله‌های سیستم نیز بسیار مناسب و در صورتی که لوله‌ها در زیر زمین کار گذاشته شده باشند از لحاظ خطر سرقت نیز دارای ضریب اطمینان بالایی خواهند بود . علاوه بر این بدلیل فراهم بودن امکان نصب پایه‌های بلند برای آبپاش‌ها ، امکان آبیاری گیاهان پا بلند نیز وجود دارد . در مجموع سیستم‌های آبیاری بارانی با آبپاش متحرک به دلیل ویژگی‌ها و مزایای فوق‌الذکر از استقبال قابل توجهی در بین کشاورزان برخوردار گشته و گسترش بیشتری در سال‌های اخیر داشته است .

 

  4- کاملا ثابت Permanent

 

در این روش تمام اجزاء ثابت می‌باشند.
حداقل نیروی کارگری مورد نیاز بوده و فقط بایستی شیرهای ابتدای هر قطعه باز و بسته شوند.
می‌توان با استفاده از شیرهای برقی سیستم را اتوماتیک نمود.
هزینه‌های سرمایه‌گذاری این روش زیاد بوده و برای محصولات گرانقیمت قابل استفاده است.
هیچگونه محدودیتی از نظر شکل و ابعاد زمین وجود ندارد.

فاصله آبپاش ها به این صورت پیشنهاد می شود 12x12    12x15   12x18   15x15  - و راندمان 75 درصد است.

در سیستم آبیاری بارانی ثابت کلیه اجزاء سیستم از پمپ گرفته تا لوله اصلی، لوله نیمه اصلی و ولوله‌های فرعی در موقعیت خود ثابت بوده و برای تمام ایام سال در همان مکان باقی می‌مانند. این سیستم‌ها معمولاً برای گیاهان چندین ساله و باغ‌ها به‌کار برده شده و به دلیل پرهزینه بودن غالباً آن‌ها را به صورت خودکار (Automatic) طراحی می‌کنند تا برای آبیاری نیاز به نیروی انسانی زیاد نباشد، مانند سیستم‌های آبیاری که در زمین‌های ورزشی به‌کار برده می‌شوند و در آن کلیه شبکه لوله‌ها به صورت ثابت در زیرزمین دفن می‌شوند تا مانعی برای حرکت بازیکنان نبوده و آبیاری نیز به صورت خودکار انجام می‌شود. در این روش آبیاری پمپ و لوله‌های اصلی و فرعی و بال‌های آبیاری و آبپاش‌ها ( کلیه اجزاء سیستم ) ثابت می‌باشند . در این سیستم  ، به تعداد کافی بال آبیاری وجود دارد و نیازی به جابجایی بال‌های آبیاری در فصل زراعی نمی‌باشد و با توجه  به شرایط باد منطقه فواصل آبپاش را طوری تنظیم می‌کنند که همپوشانی کاملی ایجاد گردد . در سیستم‌های ثابت ممکن است بال‌های آبیاری در زیر زمین کار گذاشته شده و همیشه ثابت باشند یا اینکه این بال‌ها در ابتدای فصل رشد در روی زمینی چیده شده و در انتهای فصل رشد جمع شوند که به نوع اول سیستم‌های ثابت دائمی و به نوع دوم سیستم‌های فصلی گفته می‌شود. انتخاب هر یک از این دو نوع سیستم بستگی به نوع گیاه دارد .

 

 

5- شلنگی با قرقره کوچک

 

در این روش مانند کلاسیک نیمه متحرک بوده و بجای بال آبیاری از دستگاههای قرقره‌ای کوچک استفاده می‌شود.
به دور قرقره، لوله پلی‌اتیلن نرم پیچیده شده و انتهای آن به یک آبپاش (بر روی ارابه کوچک) متصل شده است.
قرقره‌ها به فواصل مشخص بطور ثابت نصب شده و هریک نواری بطول حداکثر 400متر در طرفین را آبیاری می‌کنند.
جابجایی آبپاشها با چرخانیدن قرقره (دستی یا موتوری) انجام شده و نیازی به تردد در داخل مزرعه نمی‌باشد.

 

مزایای روش کلاسیک شیلنگی با قرقره کوچک

1- حداقل نیاز به حفر ترانشه و در نتیجه: نصب سریع و آسان و حفاظت بیشتر ساختمان و حاصلخیزی خاک.
2- حداقل تردد داخل مزرعه جهت جابجایی آبپاشها و در نتیجه سهولت آبیاری ، صرفه جویی در زمان و کاهش تلفات محصول.
3- استفاده از فواصل کمتر و در نتیجه یکنواختی بیشتر توزیع آب و کاهش اثرات نامطلوب باد.
4- کاهش هزینه کارگری جهت جابجایی آبپاشها و به حداقل رساندن خطا در استقرار آبپاشها.
5- حداقل مزاحمت سیستم آبیاری برای کارکرد ماشین آلات کشاورزی در طول عملیات کاشت، داشت و برداشت و در نتیجه حداقل هزینه استهلاک سیستم.
6- امکان استفاده از دستگاههای خودکار جهت به حداقل رساندن هزینه های بهره برداری.
7- امکان تغییر دستگاه از حالت خودکار به دستی (در صورت استفاده از دستگاه خودکار).
8- امکان استفاده سیستم در اراضی کوچک و با دبی متغییر.
9- امکان جابجای دستگاه برای اراضی دیگر و یا حمل و نگهداری در انبار در پایان فصل آبیاری. در این ارتباط امکان ساخت دستگاه چرخدار نیز وجود دارد.
10- قابلیت سیستم جهت استفاده از آرایشهای مختلف آبپاش (مستطیلی و مربعی و مثلثی).
11- کاهش هزینه های اجرایی تا 20 درصد نسبت به روشهای دیگر.
12- کاهش مقدار کیلوگرم لوله پلی اتیلن مصرفی در هر هکتار و در نتیجه کاهش اثرات زیست محیطی.
13- کاهش هزینه انرژی برق مصرفی به دلیل نیاز به فشار کمتر سیستم.
14- نهایتا سادگی، استحکام و بومی بودن دستگاه و ساخت تمام قسمتها در داخل کشور در راستای حمایت از تولید ملی.  

 

روشهای اتوماتیک

در این روشها بجای بال آبیاری از دستگاههای آبیاری نیروی موتوری جهت جابجایی ، استفاده می‌شود.
امکان آبیاری اراضی بزرگ و یکپارچه وجود دارد.
امکان متناسب نمودن دستگاه با نوع گیاه، شرائط آب و هوایی و خاک و . . . وجود دارد.
این روشها تکنولوژی پیشرفته‌تری داشته و دانش فنی و لوازم و تجهیزات مناسب جهت بهره‌برداری ‌و نگهداری نیاز دارند.

 

1- ویل موو (آبفشان غلتان)  Wheel Move

 

 

این دستگاه اولین بار در سال 1950ساخته شد.
هدف اصلی استفاده از این دستگاه آسانتر نمودن جابجایی بالهای آبیاری در روشهای کلاسیک است.
از تعدادی لوله‌ آلومینیمی که در وسط آنها چرخ نصب شده و با اتصالات مخصوص بهم متصلند، تشلیل شده است.
جابجای دستگاه توسط موتور تک سیلندری که در وسط آن قرار دارد، انجام می‌شود.
این دستگاه دارای محدودیتهایی از نظر گیاه و زمین می‌باشد.

ویل مو دستگاهی است که بر روی چرخ‌های آلومینیومی که از دو نیم طوقه تشکیل یافته و با استفاده از موتور بنزینی 8 اسب بخار در زمینی که شکل منظم داشته و با آبگیری از شیرهای هیدرانت توسط شلنگ برزنتی زمین را آبیاری می‌کند و برای زراعت‌های چغندر قند ، گندم ، سیب زمینی ، پنبه، سویا و ... مناسب می‌باشد .
این دستگاه از تعدادی لوله آلومینیومی 4 اینچ به طول 12 متر که در وسط هر لوله یک چرخ آهنی به قطر حدود 2 متر ( 7 فوت )نصب شده تشکیل می‌گردد.این دستگاه جزء دستگاه‌های آبیاری نیمه مکانیزه بوده و در ضمن آبیاری حرکتی نداشته و پس از پایان ساعت آبیاری دستگاه توسط نیروی محرکه نصب شده در مرکز دستگاه بوسیله اپراتور مربوطه به میزان لازم جابجا می‌گردد و حداکثر طول دستگاه حدود 400 متر و قادر است در شرایط مختلف قطعه زمین به مساحت 7 الی 15 هکتار را آبیاری نماید.این دستگاه برای آبیاری گیاهانی که حداکثر ارتفاع آن‌ها حدود 1 متر می‌باشد مناسب است یا به عبارت دیگر فاصله لوله دستگاه تا سطح زمین حدود یک متر می‌باشد.
لوله آلومینیومی دستگاه در حین آبیاری وظیفه انتقال آب و در حین جابجایی دستگاه وظیفه انتقال نیرو را بر عهده دارد.آبگیری دستگاه از هیدرانتهای نصب شده روی خط آب رسان اصلی در کنار زمین و تأمین فشار و دبی مورد نیاز سیستم توسط ایستگاه پمپاژ انجام خواهد شد .جنس لوله‌های آب رسان از پلی اتیلن ،P.V.C  و یا آزبست می‌باشد .

 

اجزای دستگاه آبیاری آبفشان غلطان

 لوله‌ها: آلومینیم، قطر4 یا 5 اینچ ضخامت0.072 یا 0.078 اینچ.
 چرخها: گالوانیزه، قطر5 یا 6 یا 7 فوت.
 موتور: تک سیلندر بنزینی با قدرت 6 تا 8 اسب بخار با سرعت قابل تنظیم
 اتصالات لوله‌ها: از نوع اتصال سریع با شیارهای مخصوص که با بستهای فلزی به‌ یکدیگر جفت می‌شوند.
 سایر اجزا: آبپاشها، سوپاپهای یکطرفه، پایه‌های نگهدارنده، چوبهای اسکی.

 

2- گان (آبفشان قرقره ای) Gun

 

 

 این دستگاه اولین بار در سال 1965 ساخته شد.
 از یک قرقره بزرگ حامل لوله پلی‌اتیلن و یک ارابه آبپاش تفنگی تشکیل شده است.
 پس از استقرار ارابه آبپاش در انتهای نوار مورد نظر، با راه‌اندازی دستگاه، ارابه بطرف قرقره کشیده می‌شود.
 شعاع پاشش آبپاش بین 25 تا 50 متر بوده و اثرات باد و تبخیر نسبت به روشهای دیگر بیشتر است.
 عمدتاً جهت آبیاری تکمیلی و در خاکهای سبک تا متوسط مناسب می‌باشد.
 از مزایای این دستگاه قابلیت جابجایی آن می‌باشد.

 

اجزای دستگاه آبیاری آبفشان قرقره‌ای
ارابه آبپاش تفنگی: جهت نگهداری و جابجایی آبپاش تفنگی.
 آبپاش تفنگی: فشار کار کرد2 تا 8 بار و آبدهی 8.4 تا 131 مترمکب در ساعت و دارای سیستم تنظیم زاویه چرخش.
لوله: از جنس پلی‌اتلین با سختی متوسط با قطر 40 تا 120 میلیمتر و طول  125 تا 400 متر.
شاسی قرقره: شامل مجموعه قرقره، موتور هیدرولیکی، و سیستمهای هدایت لوله، نگهدارنده ارابه آبپاش‌، تنظیم سرعت چرخش قرقره،  قطع اتوماتیک چرخش لوله و آب ورودی، جکهای هیدرولیکی و . . . می‌باشد  

 

در این روش بال آبیاری شامل یک لوله است که از یک طرف به دور یک قرقره بزرگ پیچیده شده و از طرف دیگر به ارابه بزرگی که آبپاش روی آن قرار گرفته متصل می‌شود. برای شروع آبیاری ، معمولاً قرقره و ارابه را به کنار زمین و جایی که شیر آب از لوله اصلی وجود دارد منتقل کرده و پس از اتصال قرقره به شیر آب ، ارابه را توسط تراکتور کشیده و به انتهای زمین انتقال می‌دهند.
در این حالت لوله از دور قرقره باز می‌شود. با برقرار شدن جریان لوله توسط موتور ، شیلنگ به دور قرقره جمع می‌شود و ارابه را به طرف قرقره می‌کشد با حرکت ارابه از انتهای زمین به طرف قرقره ، آبیاری یک نوار کامل از عرض زمین انجام می‌گیرد.
این دستگاه برای آبیاری زمین هموار و ناهموار و گیاهان کوتاه و بلند مورد استفاده قرار می‌گیرد. اجزای مختلف این دستگاه عبارت اند از: قرقره، توربین، جعبه دنده، لوله پلی اتیلن، آبپاش. دستگاه آبیاری بارانی قرقره‌ای دارای یک قرقره بزرگ است که بر شاسی قرار دارد و لوله پلی اتیلن از جنس نیمه سخت  با قطر 50 تا 110 میلیمتر که در حدود 300 متر طول دارد دور این قرقره جمع می‌شود. برای انجام دادن آبیاری یک قطعه زمین، ابتدا دستگاه را به کمک تراکتور در ابتدای زمین مورد نظر قرار می‌دهند. سپس آبپاش را که لوله پلی اتیلن نیز به آن وصل است در داخل مزرعه و بر روی پایه‌ای  به نام ارابه می‌گذارند. برای ایجاد فشار آب در داخل لوله‌ها از موتور دیزل یا الکتروموتور استفاده می‌شود. پس از روشن کردن موتور ابتدا آب با فشار وارد توربین می‌شود و آن را می‌چرخاند. آب پس از خروج از توربین وارد لوله پلی اتیلن شده و از طریق آبپاش در سطح مزرعه پخش می‌شود.  چرخش توربین توسط جعبه دنده و زنجیر به قرقره منتقل شده و قرقره پس از شروع آبیاری به طور آهسته و خودکار می‌چرخد و لوله پلی اتیلن به طور مرتب روی قرقره جمع می‌شود. بعد از این که آبپاش به قرقره رسید آبیاری به طور خودکار قطع می‌شود.
در این روش آبپاش آب را به صورت دایره‌ای و به شعاع 40 تا 50 متر پخش می‌کند. در این روش مقدار آب مصرفی را می‌توان با کنترل سرعت چرخش قرقره تنظیم کرد. اگر سرعت چرخش قرقره زیاد باشد لوله سریع‌تر جمع می‌شود و آب کمتری پاشیده می‌شود؛ ولی اگر لوله آهسته‌تر جمع شود آب زیادتری توسط آبپاش پخش می‌شود.
نکته قابل تذکر در این روش این است که به دلیل گران بودن لوله پلی اتیلن باید در موقع استفاده از آن دقت بیشتری به عمل آید و از تماس آن با اجسام زبر و تیز جلوگیری شود. مدت زمان لازم برای یک دور چرخش آبپاش 2 تا 5 دقیقه است که با قرار دادن یک توری در مسیر ورود آب به دستگاه از داخل شدن کاه و کلش و گل ولای به داخل توربین و آبپاش جلوگیری می‌شود. از فواید دستگاه آبیاری بارانی قرقره‌ای می‌توان به حرکت و جا به جایی آسان آن برای سرعت این دستگاه، میزان عمق آبیاری را آن طور که می‌خواهیم تنظیم کنیم.

 

3- سنترپیوت (آبفشان دوار) Center Pivote

 

 

این دستگاه اولین بار در سال 1949 با هدف آبیاری مکانیزه مزارع بزرگ و یکپارچه ساخته شد.
 شامل یک بال آبیاری بزرگ است که بر روی چرخهایی نصب شده و با چرخش حول یک محور عمودی، زمین را به شکل دایره آبیاری می‌کند.
 بال آبیاری از چندین دهانه تشکیل شده که بر روی برجهایی به شکل A قرار گرفته‌اند. هر برج دارای دو چرخ بزرگ است.
 هر کارگر ماهر بطور متوسط 5 دستگاه یا 200 تا 300 هکتار را می‌تواند هدایت نماید.
 هزینه‌ سرمایه‌گذاری اولیه این روش نسبت به روشهای دیگر بیشتر ولی هزینه‌های بهره‌برداری و نگهداری بمراتب کمتر است .
در اراضی با شیب تا15  درصد قابل استفاده است.
از حداکثر ساعات آبیاری در شبانه روز میتوان استفاده نمود.
از جمله مشکلات این دستگاه عدم آبیاری گوشه‌های زمین، ایجاد روان آب در انتهای آن و عمیق شدن مسیر چرخها  (مخصوصاً در خاکهای سنگین) می‌باشد.
برای جلوگیری از مشکلات فوق بایستی در طراحی دستگاه تمهیدات مناسب در نظر گرفته شده و عملیات داشت و برداشت بصورت دایره‌ای انجام شود.

 

اجزای دستگاه آبیاری آبفشان دوار
 این دستگاه از چهار قسمت اصلی تشکیل شده است:
 برج مرکزی.
 دهانه‌ها (Spans).
 برجها (Tower).
 پاشنده‌ها.

برج مرکزی
 آب مورد نیاز از این قسمت وارد دستگاه می‌شود.
 برج مرکزی توسط بستهای قوی بر روی یک سکوی بتنی محکم می‌گردد.
 تجهیزات مکانیکی شامل: کنتور، شیر فلکه، صافی، محل تزریق کود و سم، بوشن و زانوی چرخش و . . .
 تجهیزات برقی شامل: تابلوی کنترل، کلکتور و . . .

 

تابلوی کنترل
 کلید روشن و خاموش کردن.
 اهرم تعیین جهت حرکت دستگاه.
 سیستم ایمنی.
 تایمر تنظیم سرعت حرکت دستگاه.

 

دهانه‌ها  (Spans)
 دهانه‌ها بال آبیاری یا بازوی دستگاه را تشکیل می‌دهند.
 تعداد و طول هر یک از دهانه‌ها از مشخصه‌های اصلی دستگاه بوده و با توجه به شرایط بایستی طراحی شود.
 هر دهانه شامل چندین لوله گالوانیزه 6 یا 12 متری است که با اتصالات مخصوصی بهم متصل شده‌اند.
 هر دهانه توسط نبشی‌ها و میل مهارها بین دو برج نگهداری میشوند.
 دهانه‌ها  در بالای هر برج توسط اتصالات انعطاف‌پذیر بهم متصل شده‌اند.  

 بر روی لوله‌ها به فواصل معین محلهایی برای نصب آبپاشها پیش‌بینی شده است.
 در محل اتصال دهانه‌ها، سوپاپهای تخلیه نصب شده‌اند.
 طول دهانه‌ها با توجه به شرائط بین 30 تا 70 متر میباشد.
 بر روی برج آخر معمولاً یک بالچه (Overhang)   به  طول6 تا 18 متر نصب ‌شده و در انتهای آن یک یا دو آبپاش بزرگ قرار می‌دهند.
 برای تامین فشار مورد نیاز آبپاشهای انتهایی از بوستر پمپ استفاده می‌شود.
 برای مشخص شدن موقعیت انتهای دستگاه مخصوصاً در شب، بر روی برج آخر یک چراغ نصب می‌شود.

 

برجها  (Tower)
برجها از نبشی‌ها و میله‌های فولادی تشکیل شده‌اند.
 برجها در محل اتصال دو دهانه قرار داشته و توسط دو چرخ با زمین تماس دارند.
 وظیفه برجها، تحمل وزن دهانه‌ها، حفظ تعادل و امکان حرکت دستگاه می‌باشد.
 برای تعادل بیشتر در زمینهای ناهموار و یا در مناطق باد‌خیز، بایستی فاصله محور چرخها بیشتر انتخاب شوند.
 در بالای هر برج یک میکروسوئیچ، بر روی شاسی بین دو چرخ یک الکتروموتور0.75 تا 2 اسب بخارو بر روی هر چرخ یک گیربکس یک پنجاهم کاهنده نصب شده است.

 

آرایش‌ پاشنده‌ها بر روی دستگاه :

 اندازه آبپاشها ثابت، فواصل متغییر
 اندازه آبپاشها متغییر، فواصل ثابت
 قطر نازل و فواصل متغییر

 

4- لینیر (آبفشان خطی) Linear

 

 

این دستگاه اولین بار در سال 1971با هدف آبیاری مکانیزه مزارع بزرگ و یکپارچه ساخته شد.
ساختمان آن شبیه آبفشان دوار بوده ولی حرکت آن بصورت خطی است و زمین تحت آبیاری بصورت مربع یا مستطیل است.
تلفات گوشه‌ها، هرزآب انتها وجود نداشته و اثر باد کمتر است.
از مشکلات این دستگاه حرکت برگشتی است که باعث تلفات زمانی، غیریکنواختی دور آبیاری و فرو رفتن در گل می‌شود.
هر دستگاه می‌تواند بین 30تا 100 هکتار را آبیاری نماید.

 

موارد اختلاف با دستگاه آبفشان دوار
برج مرکزی ثابت نبوده و به موازات کانال یا خط آبرسان حرکت می‌کند. برای هدایت صحیح و جلوگیری از انحراف آن، مجهز به سیستم هدایت مستقیم است.  
پاشنده‌ها دارای آبدهی یکسان هستند.
بهره‌برداری و کنترل حرکت آبفشان خطی دشوارتر از آبفشان دوار است.

روشهای آبگیری دستگاه آبفشان خطی
آبگیری از کانال.
آبگیری از شبکه تحت فشار توسط لوله انعطاف پذیر.
آبگیری از شبکه تحت فشار توسط هیدرانت.

 

برگرفته از: نوشتارهای مهندس عباسعلی پورمحسنی - شرکت آب و خاک البرز