نقشه اینتراکتیو بحران جهانی آب در 14 بخش مطالعاتی Aqueduct's global water risk mapping tool

جدیدترین نقشه های Water Risk Atlas 2013 منتشر شده اند و می توانید برای دیدن این نقشه ها که در چندین منظر تهیه شده اند به سایت زیر مراجعه بفرمائید. این نقشه ها نوسط انستیتو منابع جهانی تهیه شده اند.

 

http://aqueduct.wri.org

 

آب مجـازی مقدار آب مصرفی برای تولید هر محصول

  آب مجـازی مقدار آب مصرفی برای تولید هر محصول
«آب مجــازی» مقدار آبی است که یک کالا و یا یک فرآورده کشاورزی طی فرآیند تولید مصرف می‌کند تا به مرحله تکامل برسد و مقدار آن معادل جمع کل آب مصرفی در مراحل مختلف زنجیره تولید از لحظه شروع تا پایان می‌باشد. صفت مجازی در این تعریف بدان معناست که بخش عمده آب مصرف شده طی فرآیند تولید، در محصول نهایی وجود فیزیکی ندارد، و در حقیقت بخش بسیار ناچیزی از آب مصرفی در پایان به عنوان آب واقعی در بافت محصول باقی خواهد‌ماند. نکته مهم اینکه، صفت مجازی به معنای غیر واقعی نیست، بلکه صریحا باید گفت که آب مجازی، آب کاملا واقعی است.

 

شرایط اقلیمی و فرهنگی، مکان تولید، مدیریت و برنامه‌ریزی در میزان و حجم آب مجازی کالا مؤثر است و قطعاً مقدار آن در مورد یک کالا در مناطق مختلف جهان متفاوت می‌باشد.
در جدول زیر مقدار آب مصرفی برای تولید مقدار مشخصی از محصولات مختلف آورده شده است:

 

مقدار آب لیتر	کالا
200	یک لیوان شیر 200 میلی‌لیتر
35	یک فنجان چای 250 میلی‌لیتر
140	یک فنجان قهوه 125 میلی‌لیتر
70	یک عدد سیب 100 گرمی
25	یک عدد سیب‌زمینی 100 گرمی
4100	یک پیراهن نخی در اندازه متوسط
10	یک کاغذ آ-چهار
135	یک عدد تخم‌مرغ 40 گرمی
13	یک عدد گوجه‌فرنگی 70 گرمی
50	یک عدد پرتقال 100 گرمی
8000	یک جفت کفش با چرم گاو
2400	ساندویچ همبرگر 250 گرمی
1300	یک کیلوگرم گندم
1400	یک کیلو گرم جو
2500	یک قالب پنیر 500 گرمی
15000	یک کیلو گرم گوشت گاو
4000	یک کیلو گرم گوشت مرغ
190	یک کیلو گرم پلاستیک
40	یک برش نان 30 گرمی
400000	خودروی مسافرتی 1100 کیلوگرمی
450	یک عدد ذرت
4000	یک کیلوگرم برنج
1800	یک کیلوگرم سویا
4500	مقدار 300 گرم استیک گوشت گاو
1900	مقدار 300 گرم استیک گوشت گوسفند
1200	مقدار 300 گرم فیله گوشت مرغ
150	مقدار 500 میلی لیتر آبجو
2500	یک عدد نارگیل 1000گرمی
185	یک بسته چیپس 200 گرمی

 

با توجه به تشدید بحران کمبود آب در کشورهای مختلف جهان، موضوع آب مجازی بواسطه عمق مفهوم آن از اهمیت ویژه‌ای در برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری کلان آب در آینده برخوردار خواهد شد. هم اکنون نیز با صادرات و واردات کالا و محصولات بین کشورهای مختلف جهان، محاسباتی نیز از میزان آب وارد شده یا صادر شده به عنوان آب مجازی بعمل می‌آید.

افزایش رقابت بر سر آب، نیاز به غذا برای جمعیت در حال رشد و افزایش کم آبی در بسیاری از نقاط جهان، برخی از دلایل مهمی هستند تا نگاهی داشته باشیم به اینکه به چه شیوه‌ای آب را در این سیاره و کشور خود مدیریت کنیم و چگونه نیازهای بشر در نظر گرفته شود.

بیشتر سطح کره زمین را آب فراگرفته (39.1میلیارد کیلومتر مکعب)، اما تنها 5.2 درصد آب‌های موجود در کره زمین شیرین است و مابقی آن در دریاها و اقیانوس‌ها قرار داشته و شور است؛ ضمن آنکه همه حجم آبهای شیرین به‌دلیل آنکه قسمت اعظم آن در یخچال‌ها و برف‌های دائمی قرار دارد قابل بهره برداری نیست.

وابستگی انسان به آب نشان می‌دهد که نیاز آبی برای تولید غذا به‌مراتب بیشتر از نیازهای شرب است؛ 2 تا 4 لیتر آب در روز برای نیازهای بیولوژیک (آب آشامیدنی) در زنده ماندن انسان کافی است در حالی که 1000 مرتبه بیشتر برای تولید غذا آب لازم است. این دلیلی است که چرا مفهوم آب مجازی در زمانی که ما در مورد تولید غذا صحبت می‌کنیم اینقدر مهم است. بنا به تعریف: آب مجازی آبی است که در فرایند تولید یک محصول کشاورزی یا صنعتی نهفته است و به‌طور واقعی احساس نمی‌شود، بلکه به‌طور مجازی حس می‌شود. برای مثال برای تولید یک کیلوگرم گندم به هزار لیتر آب نیاز داریم. از این‌رو آب مجازی هر کیلوگرم گندم برابر هزار لیتر است. برای گوشت قرمز نیز به
 5 تا 10 برابر بیشتر آب نیاز داریم.

انتقال آب مجازی بین کشورهای مختلف از طریق وارد یا صادر کردن محصولات و خدمات صورت می‌پذیرد. صادرات آب مجازی برای یک کشور یا ناحیه برابر با کل حجم آب مورد نیاز برای تولید اجناس صادراتی است. از طرف دیگر واردات آب مجازی یک کشور یا ناحیه برابر با حجم آب مرتبط با واردات کالا یا خدمات است. از این دیدگاه برای یک کشور محصولات وارداتی می‌تواند منبع آبی باشد که از طریق آن به‌طور محلی دسترسی به منابع آبی امکان‌پذیر می‌شود.

تجارت آب مجازی

اهمیت آب مجازی در سطح دنیا به طرز گسترده‌ای مطابق تصویری که از افزایش حجم تجارت جهانی غذا داریم افزایش یافته است. بنابراین انتقال آب مجازی نهفته در غذایی که تجارت می‌شود به‌عنوان جزئی مهم از مدیریت آب در سطح جهانی و نیز در سطح منطقه‌ای و به‌ویژه در نواحی کم آب مطرح است. البته باید گفت تجارت آب مجازی موضوع تازه‌ای نیست، قدمت آن از زمانی است که غذا مبادله می‌شود.

با تجارت اجناس به‌ویژه غذا جریانی مجازی از آب از کشورهای صادر‌کننده کالا (غذا و اجناس ساخته شده) به کشورهایی که این کالاها را وارد می‌کنند به‌وجود می‌آید. به جای تولید این اجناس، کشورهای وارد‌کننده می‌توانند این آب را صرف اهداف دیگر کنند که تولید آنها ضروری است. کشورهای کم آب می‌توانند محصولاتی را وارد‌کنند که نیاز به مقدار زیادی آب نسبت به حالتی که در منطقه تولید می‌شوند دارند. این عمل باعث ذخیره آب واقعی شده و فشار بر منابع آبی فرو نشانده می‌شود.

کشورهای وارد‌کننده در جریان مجازی تجارت آب حتماً لازم نیست کم آب باشند، برای مثال کشور کانادا موز و مرکبات را وارد می‌کند در حالی که کانادا کشور پر آبی است. در صادرات نیز حتی آن کشورهایی که کمبود شدید آب دارند (مانند اردن) کالاهای غذایی (مانند مرکبات و سبزیجات) را صادر می‌کنند. با تجارت آب مجازی بهینه‌سازی مصرف آب به‌عنوان یک کالای کمیاب در مقوله‌های زیست‌محیطی، اجتماعی و اقتصادی ممکن می‌شود.

از سوی دیگر کشورهای پر آب می‌توانند از منابع آبی فراوان خود با تولید محصولات متمرکز بر آب برای صادرات بهره ببرند. تجارت آب مجازی بین ملت‌ها و حتی قاره‌ها می‌تواند به‌طور ایده آل به‌عنوان ابزاری برای بهبود راندمان مصرف آب جهانی، نیل به امنیت آبی در نواحی کم آب جهان و تسکین فشار بر محیط‌زیست با انتخاب بهترین مکان تولید مناسب مورد استفاده قرار گیرد.

 

در واقع سؤالات زیر را می‌توان در مورد استفاده عملی از مفهوم آب مجازی مطرح کرد:

1- آیا تجارت آب مجازی می‌تواند در بهبود موجودیت آب و به‌واسطه آن امنیت غذایی محلی، معاش، محیط‌زیست و اقتصاد محلی شرکت کند؟ و در کدام شرایط تجارت آب مجازی تشویق شود؟

2- آیا آب مجازی می‌تواند در حل معضلات کشورمان و سایر کشورها شرکت کند؟ یا اینکه تنش‌ها و درگیری‌ها را برای کشورهایی که وابستگی تجاری دارند افزایش می‌دهد؟ و چه ساختار دولتی برای توانمند‌سازی‌ یک تجارت آب مجازی خوب و منصفانه لازم است؟

 3- چطور می‌توان از این مفهوم برای ایجاد آگاهی در مصرف و ذخیره آب در کشورمان به کمک تغییر رژیم غذایی بهره جست؟

4- چه چیزی و از سوی چه کسی لازم است تا با تعریف مناسب و منصفانه در استفاده از مفهوم آب مجازی پیشرفتی حاصل شود؟

 

اندازه‌گیری تجارت آب مجازی

یکی از بنیان‌های مدیریتی، توانایی در اندازه‌گیری و ارزیابی جریان‌های تجارت آب و حجم کالاهای مورد نظر است. البته بررسی مقدار آب مجازی یک محصول کار ساده‌ای نیست. زیرا عوامل زیادی بر مقدار آب مصرفی در فرایند تولید یک محصول تاثیر دارند. حداقل عوامل زیر بایستی در برآوردها مد نظر قرار گیرند:

الف - مکان و مدت تولید یک محصول (سال یا فصل)
ب  - از نقطه نظر اندازه‌گیری (محل برداشت آب یا محل مصرف آب)
ج - روش تولید و راندمان مصرف آب (پساب‌ها در نظر گرفته شوند یا خیر)
بنابراین می‌توان گفت همه، محصولات غذایی آب را به‌عنوان بخشی از فرایند تولید مصرف می‌کنند اما میزان آب مورد نیاز در واحد تولید به مقدار زیادی به نوع محصول بستگی دارد.

 

لازم به ذکر است از نظر تئوری می‌توان رابطه تولید و مصرف آب را از روی تبخیر و تعرق گیاه کاملاً مشخص کرد اما برآورد میزان آب برای فرایند‌های دیگر مانند سرویس دهی و خدماتی که در ارتباط غیرمستقیم با تولید محصول هستند کاملاً پیچیده است. از این‌رو ما باید به‌دنبال یافتن ابزارهای اندازه‌گیری استاندارد و روش‌هایی مطمئن برای بررسی مقادیر و متغیرهای شرکت‌کننده در تجارت آب مجازی باشیم.

گفتنی است که از آنجایی که بحث آب مجازی علاوه بر محصولات زراعی در مورد فراورده‌های دامی و صنعتی نیز مطرح است لذا بایستی نگرشی جدی به وضعیت مصرف آب در بخش‌های مختلف داشته باشیم. در کشورهای با درآمد کم و متوسط مصرف آب 10درصد، 8درصد و 82 درصد به‌ترتیب در بخش‌های صنعت، شرب و کشاورزی است در حالی که در کشورهای با درآمد بالا مصرف آب 59 درصد، 11درصد و 30درصد به‌ترتیب در بخش‌های صنعت، شرب و کشاورزی است. بنابراین با بررسی وضعیت میزان پیشرفت کشورها در زمینه رشد اقتصادی و ارتباط آن، استفاده از آب برای مصارف شهری و صنعتی مشاهده می‌شود که همبستگی بالایی بین این دو وجود دارد.

 

قسمتی از این نوشتار برگرفته از روزنامه همشهری بوده است.

 

در ضمن مقاله ای در این زمینه را می توانید از اینجا دانلود کنید، مقاله زیر برگرفته از سایت SID.IR بوده است.

 

آب مجازی؛ راهکاری نوین در جهت مقابله با بحران آب

 

شیوه تشخیص عسل طبیعی

"دکتر شهرستانی استاد دانشگاه و مولف کتاب زنبور عسل و پرورش آن" می گوید: وقتی عسل رسوب می کند حتما سالم و طبیعی است ولی اگر رسوب نکند می تواند طبیعی یا غیر طبیعی باشد.
 

 

 

عسل
 
علت رسوب کردن عسل:(شبیه شدن آن به روغن کرم رنگ یا قهوه ای بسیار روشن)
زنبور عسل شهد گل را با استفاده از آنزیمی بنام دیاستاز به عسل تبدیل می کند. دیاستاز ذارت خیلی ریز عسل را به خود جذب کرده و باعث شکرک زدن عسل می شود که این خاصیت فقط در عسل های طبیعی و غیر تقلبی پیدا می شود چون تنها در عسل های طبیعی دیاستاز وجود دارد.
چون عسل های طبیعی دیاستاز ندارند عسل آنها صاف و روشن باقی می ماند. بنابراین می توان چنین نتیجه گرفت که اگر عسل بعد از مدتی شکرک زد حتما طبیعی و سالم است (برخلاف پندار بیشتر مردم) و اگر شکرک نزد می تواند مصنوعی و یا تقلبی باشد ، در کشورهای اروپایی مردم عسلی را که رسوب نزده باشد نمی خرند.
در ایران بعلت پندار اشتباه مردم ، تولید کنندگان عسل را در دمای 80 درجه سانتیگراد بمدت یک ساعت حرارت می دهند در نتیجه دیاستاز که باعث رسوب زدن است از بین می رود و تمام خواص عسل که مانند املاح معدنی، ویتامین ها، آنزیمهای آن از بین رفته و در آن یک ماده سمی بنام هیدروکسی متیل فورفورال تولید می شود.
عسل دمای بیش از 38 درجه سانتیگراد را تحمل نمی کند و در دمای بالاتر خواص خود را از دست می دهد. یکی از خواص دیاستاز آب کردن چربی های اطراف قلب است که به همین دلیل مصرف آن به سالخوردگان و بیماران قلبی سفارش می شود.

آغاز دوره 30ساله خشکسالی در ایران

گزارش ناسا درباره شرایط جوی زمین:
به‌تازگی گزارشی از طرف ناسا درباره شرایط جوی زمین در 30سال آینده منتشر شده که باعث نگرانی بسیاری از کشورهای جهان از جمله کشورهای خاورمیانه شده است. در این گزارش آمده است که به دلیل شرایط لایه اوزن و همچنین انحراف زمین به میزان یک‌میلیونم‌درصد از مسیر چرخشی خود به دور خورشید 45 کشور جهان دچار خشکسالی شدید شده و در صورت عدم ذخیره منابع آبی دچار بحران در تولید کشاورزی و همچنین دامداری خود می‌شوند؛ اما نکته قابل‌توجه در این گزارش رتبه چهارم ایران در فهرست 45 کشور در معرض خطر است.

به گزارش سایت ناسا ایران و دیگر کشورهای خاورمیانه بیشتر در معرض خطر قرار دارند. گزارشی درباره آغاز یک دوره 30 سال خشکسالی در اردیبهشت امسال منتشر شده بود که گزارش جدید، نکات حیرت‌آور جدیدی در معرض توجه کارشناسان محیط‌زیست قرار داد. در ادامه این گزارش بر ادامه گسترش بیابان‌ها در کشورهای خشک تاکید شده است. حدود 80درصد از مساحت کشور ایران زیر پوشش بیابان است و همین موضوع باعث نگرانی بیشتر درباره گزارش جدید ناسا می‌شود.

 

 

در این گزارش تاکید شده است: در حالی که پیش‌بینی می‌شود تا سال 2045 تقاضای مصرف آب شیرین در خاورمیانه 60‌درصد افزایش یابد، اما طبق مطالعات انجام‌شده منابع آب شیرین خاورمیانه تا سال 2050 حتی به رقمی 10‌درصد کمتر از میزان کنونی خواهد رسید. در این گزارش که قرار است روز جمعه در نشریه «تحقیقات منابع آب» سازمان ژئوفیزیک آمریکا منتشر شود، دلیل کاهش محسوس منابع آب خاورمیانه به‌ویژه کاهش منابع آب شیرین دو رودخانه مهم دجله و فرات، سوءمدیریت، افزایش تقاضا برای استفاده از منابع زیرزمینی آب و نیز خشکسالی کم سابقه سال 2007 در خاورمیانه عنوان شده است. براساس این گزارش در فاصله سال‌های 2003 تا 2010 مجموع آب شیرین ذخیره شده دو رودخانه دجله و فرات بیش از 114 کیلومتر مکعب کاهش داشته است که این رقم کاهش پس از هندوستان دومین کاهش بزرگ منابع آب شیرین در جهان محسوب می‌شود. در این گزارش آمده علت 60‌درصد از دست‌دادن این منابع آب شیرین دو رودخانه دجله و فرات حفر بیش از هزار چاه عمیق در عراق بوده است و 20‌درصد علت آن نیز خشکسالی سال 2007 در منطقه خاورمیانه و کاهش نزولات آسمانی (برف) و خشک‌شدن خاک بوده است؛ اما این داستان شامل ایران هم می‌شود. ایران در سال‌های اخیر به دلیل سوءمدیریت در حفظ منابع آبی خود و همچنین زیرساخت‌های هدایت منابع آبی زیرزمینی نتوانسته فکری به حال خشکسالی پیش‌بینی شده انجام ندهد.

 

برگرفته از روزنامه بهار تاریخ 22 تیرماه 1392

برگرفته از : گزارش اصلی از سایت ناسا

برگرفته از : گزارش تحلیلی از دیلی میل dailymail.co.uk

کمبود آب، چالش بزرگ محیط زیست ایران و امنیت غذایی

به اعتقاد معاون وزیر نیرو  «شرایط کنونی حادترین شرایطی است که در حوزه محیط زیست با آن مواجهیم». کمبود آب و آلودگی آب‌ها به مواد مسموم و نبود حساسیت عمومی برای حفظ محیط زیست از مهم‌ترین چالش‌ها هستند.

مشکلات زیست‌محیطی در ایران گهگاه در قالب اعتراض‌ها به خشک‌شدن آب رودخانه زاینده رود، پایین‌آمدن سطح آب دریاچه ارومیه یا پیامدهای ساخت سد گتوند خبرساز می‌شوند. در همه این نمونه‌ها موضوع بر سر آب است؛ مایه حیاتی که تأمین آن برای کشوری خشک همچون ایران بایست در صدر فهرست اولویت‌بندی زیست‌محیطی قرار داشته باشد.

افت سطح آب‌های زیرزمینی یکی از مشکلاتی است که معاون وزیر نیروی دولت دهم نیز به آن اشاره می‌کند. روزنامه اعتماد به نقل از علیرضا دائمی می‌نویسد: «شرایط کنونی حادترین شرایطی است که در حوزه محیط زیست با آن مواجهیم، شرایط حاکی از آن است که به خطوط قرمز محیط زیستی نزدیک می شویم». به اعتقاد وی ورود فاضلاب و مواد مسموم به سیستم آب در ایران به چالشی جدی بدل شده است.
فقر فرهنگی شهروندان از جمله دلایل واردشدن آسیب‌های گاه جبران‌ناپذیر به محیط زیست در ایران است فقر فرهنگی شهروندان از جمله دلایل واردشدن آسیب‌های گاه جبران‌ناپذیر به محیط زیست در ایران است

 

 

او همچنین زاینده رود و دریاچه ارومیه را به‌عنوان نمونه‌هایی برمی‌شمرد که در آنها به دلیل حفر بیش از اندازه چاه و برداشت‌های بی‌رویه از سفره‌های زیرزمینی یا مدیریت نادرست آب با بحران روبرو شده‌اند.

بر اساس آمار منتشرشده، تعداد چاه‌های حفر شده در ایران در ۱۷ سال گذشته از ۳۳۶ هزار به ۶۵۰ هزار حلقه – افزایش ۹۳ درصدی – رسیده است. متوسط آبدهی سالانه هر حلقه چاه هم در مقایسه با دهه ۱۳۶۰ به حدود نصف کاهش یافته است. در ایران همچنین بیش از دو برابر متوسط جهانی کشت آبی صورت می‌گیرد؛ در کشوری که میزان تبخیر آب در آن هشت برابر میزان بارندگی است.

فقر فرهنگ عمومی و سیاستگزاری‌های نادرست

عدم حساسیت عمومی نسبت به محیط زیست در میان عامه مردم ایران از دیگر مشکلاتی است که به اعتقاد کارشناسان این حوزه به تخریب بیش از اندازه منابع ملی منجر می‌شود. به اعتقاد آگاهان این حوزه، فقر فرهنگی سبب می‌شود ساکنان یک منطقه در برابر تخریب منابع زیست‌محیطی اطراف خود مقاومت نکنند و توسعه یک منطقه "به هر قیمتی" و با "تحمیل هر هزینه‌ای بر محیط زیست" در اولویت باشد.

گذشته از مردم عادی که البته تلاش جدی در جهت آگاهی‌بخشی به آنان نیز صورت نمی‌گیرد، از قرار قانونگذاران هم اراده محکمی در حفظ منابع طبیعی ندارند. خبرگزاری ایسنا به نقل از احمد علی کیخا، معاون محیط طبیعی سازمان محیط زیست ایران، می‌نویسد: «وقتی دغدغه مردم حفر چاه و رساندن آب به زمین‌هایشان است، نماینده آنها [در مجلس شورای اسلامی] در تکاپو می‌افتد که چاه‌های غیرمجازشان را مجاز کند، اولویت مردم هیچ‌وقت محیط زیست نبوده و نیست، مردم درگیر مشکلات ابتدایی معیشتی خود هستند».

 

امکان تأمین آب برای تنها ۱۰۰ میلیون نفر

به گفته معاون وزیر نیرو  شاخص مصرف سرانه آب در ایران ۲۵۵ لیتر به ازای هر نفر در شبانه‌روز است. این رقم در اروپا بین ۱۴۰ تا ۱۶۰ لیتر است. بر اساس آمار وزارت نیرو کل آب مورد برداشت در ایران – حدود ۱۲۰ میلیارد متر مکعب – با توجه به میزان مصرف کنونی تنها کفاف حدود ۱۰۰ میلیون نفر جمعیت را می‌دهد.
استفاده مدیریت‌نشده از آب‌های زیرزمینی در حوزه زاینده این رودخانه را به تغذیه‌کننده منابع تغذیه پیشین خود تبدیل کرده است استفاده مدیریت‌نشده از آب‌های زیرزمینی در حوزه زاینده این رودخانه را به تغذیه‌کننده منابع تغذیه پیشین خود تبدیل کرده است

محمود احمدی‌نژاد رئیس دولت در سال‌های اخیر بارها موضوع لزوم افزایش جمعیت را پیش کشیده‌است. در این سخنرانی‌ها مطرح شد که ایران ظرفیت ۱۵۰ میلیون نفر را دارند.

پرویز گرشاسبی، معاون سازمان جنگل‌ها و مراتع و آبخیزداری ایران – آن‌طور که ایسنا می‌نویسد – همچنین امکان "واگذاری ۲ هزار متر مربع زمین به هر خانوار ایرانی" را رد می‌کند. البته این وعده محمود احمدی‌نژاد پیش از این نیز همچون موضوع افزایش جمعیت غیرکارشناسی خوانده شده بود.

به اعتقاد کارشناسان اگر سدسازی در ایران با مطالعه دقیق صورت نگیرد یا صنایع اصطلاحا پر آب در حاشیه رودخانه‌ها برپاشوند، این کشور به زودی با بحران آب روبرو خواهد شد. به اعتقاد احمد علی کیخا، معاون محیط طبیعی سازمان محیط زیست ایران، حتی می‌توان برای صرفه‌جویی در مصرف آب از تولید همه محصولات کشاورزی چشم پوشید و برخی از اقلام را از خارج وارد کرد.

مدیریت دولتی ناکارآمد، غیبت سازمان‌های غیردولتی و تشکل‌های مردم‌نهاد، ضعف‌های قانونی، عدم حساسیت تصمیم‌سازان و مردم نسبت به محیط زیست و خارج‌بودن گروه‌های کارشناسی از دایره تصمیم‌گیران حوزه محیط زیست از جمله عواملی هستند که کارشناسان برای وضعیت نابسامان جنگل‌ها، مراتع، تالاب‌ها و آبخیزداری در ایران برمی‌شمرند.

 

برگرفته از سایت دویچه وله