کاهش سطح آب سفره‌های زیرزمینی و نشست دشت‌ها

سلامت نیوز: مردم تهران سال هاست که شیر آب را باز می‌کنند و هر قدر می‌خواهند آب برمی‌دارند اما خیلی‌ها نمی‌دانند این آب چگونه تأمین می‌شود و چه راهی را در لوله‌ها طی می‌کند تا به خانه‌هایشان برسد.

به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه ایران،تهرانی‌هایی که به‌طور متوسط در هر شبانه روز 3 میلیون متر مکعب آب برمی‌دارند و در هر ثانیه هم 33 متر مکعب که در پیک مصرف به 40 متر مکعب هم می‌رسد. این مدل مصرفی بی‌سرو سامان تا جایی پیش رفته که مصرف تهرانی‌ها 2 برابر و مصرف کل کشور به 3 تا 4 برابر استانداردهای جهانی می‌رسد و ایران را رکورددار مصرف می‌کند. آن هم مصرف منابعی که زنگ خطر برایشان به صدا در آمده و دیگر رمقی برایشان نمانده. آنقدر بی‌رمق که ارتقایی مدیر عامل آب منطقه‌ای تهران از کاهش بارندگی‌ها و وضعیت نابهنجار سفره‌های آب زیرزمینی خبر می‌دهد: «بارندگی‌ها نسبت به سال‌های قبل خیلی کمتر شده. به قدری کمتر که حالانسبت به 46 سال قبل، 34 درصد کاهش بارندگی داریم و نسبت به سال قبل هم 16درصد عقب هستیم. این یعنی میزان بارندگی‌های امسال تا قبل از تابستان 200 میلیمتر بوده در حالی که سال گذشته این میزان به 238 میلی متر و در 46 سال قبل به 304 میلی متر می‌رسیده است. این وضعیت بارندگی وخشکسالی پیاپی در دو سال اخیر، 20 درصد روان آب‌ها را کاهش داده و مخازن آب سد‌ها را بشدت خالی کرده است. مصرف بیش از حد استاندارد، خشکسالی‌های مداوم و بخیل شدن آسمان، ارمغان دیگری هم داشته و آن هم کاهش سفره‌های آب زیرزمینی و نشست دشت‌هاست.>
بر اساس گزارش سازمان زمین‌شناسی، دشت‌های جنوب تهران از جمله قرچک، ورامین، شهریار و... به تناسب از 2 تا 12سانتیمتر فرونشست داشته‌اند.

مدیرعامل آب منطقه‌ای تهران، یکی از علت‌های اصلی این موضوع را پایین رفتن سطح آب‌های زیرزمینی عنوان می‌کند که با توجه به برداشت‌های بیش از اندازه مجاز و غیر مجاز رخ داده است: «شرایط 8 دشت تهران به جایی رسیده که کاهش آب‌های زیرزمینی، کسری مخزن سدها را هم افزایش داده است. به همین دلیل تغذیه مصنوعی در رودخانه کرج و دشت ورامین و چند نقطه دیگر انجام می‌شود و در رود کن نیز با همکاری شهرداری در آینده اجرا خواهد شد. اما میزان برداشت از سفره‌ها بیش از چیزی است که آب به آنها نفوذ می‌کند. به همین منظور یکی از برنامه‌های عمده استفاده از پساب است. یک میلیارد متر مکعب آب سالانه وارد تهران می‌شود که 700 میلیون متر مکعب آن پساب است. تاکنون توانسته‌ایم سالانه 200 میلیون متر مکعب آن را به دشت ورامین ببریم و اگر 500 میلیون دیگر هم اجرا شود و بتوانیم آن را منتقل کنیم بخشی از کمبود سفره با انتقال به دشت‌ها جبران می‌شود.> وضعیت موجود، کشاورزان جنوب تهران را هم با شرایط بدی روبه رو کرده است و به گفته ارتقایی، سال‌جاری در بخش کشاورزی از سد ماملو و امیرکبیر توانستیم فقط حداقلی را تأمین کنیم که کشاورزان آسیب نبینند اما کشاورزان دشت ورامین، پاکدشت، پیشوا و قرچک هم‌اکنون با مشکل کم آبی مواجه هستند و بیشتر از آب‌های زیرزمینی و آب چاه‌ها استفاده می‌کنند. <ما 5 متر مکعب در ثانیه پساب جنوب تهران را به دشت ورامین منتقل می‌کنیم و به دشت شهریار و رباط کریم نیز 3متر مکعب بر ثانیه منتقل می‌شود اما همچنان کشاورزان با مشکل کم آبی روبه رویند.»
گلوی خشکیده اهالی جنوب تهران
اما وضعیت در همه جای کلانشهر تهران هم یکسان نیست و محله‌هایی هستند که مردم آنها با بحران کم آبی بیش از نقاط دیگر دست به یقه شده‌اند و در حالی که هنوز در خیلی از محلات، آب آشامیدنی به آسانی هدر می‌رود و گوش شنوایی برای اخطار‌ها نیست، اهالی گوشه‌ای دیگر از این شهر درندشت، در مضیقه هستند. آنطور که محسن پیرهادی عضو شورای شهر تهران می‌گوید: <محله‌هایی مانند محله خلیج فارس شمالی در منطقه 18 و همچنین بخشی از محله اسماعیل آباد منطقه 19 علی آباد از نعمت داشتن آب شرب، پیوسته محروم هستند.>
البته به اعتقاد این عضو شورای شهر، سوء مدیریت علت اصلی بحران آب در جنوب تهران است نه بی‌آبی: «جنوب تهران دو مشکل دارد یکی بی‌آبی و دیگری سوء مدیریت. بی‌توجهی برخی از مسئولان بویژه سازمان آب تهران باعث شده تا یک جرعه آب گوارا از گلوی مردم محله‌های جنوب شهر پایین نرود.کم توجهی سازمان‌های مسئول در قبال تأمین آب برخی از مناطق و محله‌های شهر تهران باعث شده تا شهروندان ساکن در این محله‌ها که عموماً از اقشار کم درآمد و ضعیف هستند با مشکل رو‌به‌رو باشند. نمونه آن نیز محله خلیج‌فارس شمالی در منطقه 18 تهران است که با مشکل قطع مکرر آب و برق دست به گریبان هستند. در بخش علی آباد محله اسماعیل آباد منطقه 19 نیز حدود 30خانوار و 300 واحد تولیدی وجود دارد که بدون آب شرب هستند. البته خود اهالی چند حلقه چاه برای تأمین آب محله خود ایجاد کرده‌اند اما همچنان کم آبی در این محله بیداد می‌کند. از طرفی وضعیت بهداشتی آب چاه‌های مورد استفاده با توجه به وجود چاه‌های فاضلاب نگران‌کننده است.»
البته با پیگیری‌هایی که شورایاری محله خلیج فارس شمالی انجام داد در سال 88 وزارت راه و شهرسازی 12 هزار و 500 متر مربع زمین به سازمان آب و فاضلاب تهران در جنوب غرب تهران واگذار کرد. هرچند کاربری این زمین فضای سبز بود اما برای رفع مشکلات این محله به کاربری تأسیسات تغییر داده شد. در سال 89 زمان <مداحی> شهردار وقت، کلنگ این طرح به زمین زده شد. در طراحی اولیه مخزن آبی که قرار بود برای این محله ساخته شود 20هزار متر مکعب در نظر گرفته شد اما به گفته پیرهادی این در حالی است که تاکنون که نزدیک به 5سال می‌گذرد تنها 10 هزار متر مکعب از این مخزن ساخته شده است و برای باقی آن باید تأمین بودجه شود.
اما چرا از این مخزن بهره‌برداری نشد؟ پیرهادی دلیل بهره‌برداری نشدن از این مخزن آب را نصب نشدن تأسیسات پمپاژ مورد نیاز در این مخزن می‌داند: «برای نصب تأسیسات دستگاه پمپاژ نیاز به 5/8 میلیارد تومان بودجه است که تاکنون تأمین اعتبار نشده است. البته حالا با یک پیمانکار قراردادی در حدود 2تا 3میلیارد تومان منعقد شده است تا تنها پمپاژ آب را از این مخزن انجام دهد که متأسفانه این قرارداد در شرایطی منعقد شده است که با توجه به مشکل قطعی برق در این محله باز هم مشکل حل نشده و آب قطع خواهد شد. در حال حاضر آب این محله از طریق 8 تا 9 حلقه چاه به صورت مستقیم تأمین می‌شود، با راه اندازی مخزن آب 5/4 حلقه چاه نیاز شهروندان را برآورده خواهد کرد.»
پیرهادی می‌گوید: «طبق گزارشی که شرکت آبفای تهران ارائه کرده است؛ ‌نیازآبی شهر تهران درسال 93، یک میلیاردو 35میلیون مترمکعب است. این در حالی است که هر سال مسئولان آبفای تهران باهمکاری آب منطقه‌ای از سدلار آب را به لتیان انتقال داده‌اند که البته امسال نیز با این مشکلات روبه‌رو هستند. از ابتدای سال تا امروز 26میلیون مترمکعب کاهش برداشت آب از سدلتیان وجود داشته است. درحال حاضرحجم آب لتیان به 50 میلیون مترمکعب رسیده است. این در حالی است که تا امروز 375 میلیون مترمکعب آب در استان از ابتدای سال تولید شده است و کمترین برداشت آب ازسد لتیان بوده است. همچنین در حال حاضر سد لار 50 میلیون متر مکعب و سدلتیان 48 میلیون مترمکعب آب دارد.»
تهرانی‌های پر مصرف و شبکه‌های فرسوده
عضو شورای شهر تهران دست و پنجه نرم کردن با شرایط کنونی و مدیریت این بحران را از سیل و زلزله سخت‌تر دانست: «آب مایه حیات است و تحمل کم آبی برای شهر پر جمعیتی مانند تهران واقعاً سخت و طاقت‌فرساست. ما در حال حاضر3 میلیون و 800 هزار مشترک آب تهرانی داریم که از این تعداد 400 هزار مشترک غیر مسکونی و 3میلیون و 400 هزارمشترک مسکونی هستند. ازمیان مشترکان مسکونی دومیلیون و 700 هزارنفر زیر 20میلیون مترمکعب یا همان حد استاندارد مصرف را دارند.از طرفی 700هزار نفر بیش از حد استاندارد و تا 42 درصد آب تهران را مصرف می‌کنند. این در حالی است که 30 درصد شبکه آب‌رسانی پایتخت نیز فرسوده است و مشکل فرسودگی شبکه آبرسانی پایتخت را باید حاکمیتی حل کرد و دولت، مجلس و شهرداری با کمک هم تجهیزات آبرسانی را نوسازی کنند.»
سدهای بی‌جان لار و لتیان و روزهای سخت اهالی شرق تهران
مسأله کمبود آب تهران تا امروز با کاهش فشار آب تا حدی کنترل شده اما با توجه به مصرف بالای سرانه آب در کشور و بویژه در تهران و احتمال نبود بارش باران در فصل پاییز می‌توان به این مسأله اشاره کرد که تهران تا شهریور ماه آب دارد و بعد از آن با بحران بزرگ بی‌آبی رو به رو می‌شود چرا که دیگر امکان برداشت آب از دو سد لار و لتیان وجود ندارد و در حال حاضر چشم امید شرق تهران به راه اندازی تصفیه خانه شماره 7 در سد ماملو است که به گفته علیرضا نوذری‌پور معاون مهندسی و توسعه شرکت آب و فاضلاب استان تهران، سعی می‌شود تا اوایل پاییز راه اندازی شود: «سدهای لتیان و لار ذخیره آب به حداقل ممکن کاهش یافته اما سدهای امیرکبیر و طالقان وضعیت ذخایر چندان بحرانی نیست.لتیان یک دوم و لار یک بیست و هفتم ظرفیت مخزن آب دارد، بنابراین ساکنان شرق تهران روزهای سختی پیش رو دارند.»
قطع نشدن آب به شرط مدیریت مصرف
یکی از نگرانی‌های اصلی مردمی که زندگی شان بدون آب مختل می‌شود قطع شدن یا جیره بندی آب است اما هنوز هم مسئولان معتقدند اگر مردم یاری کنند و خود را به استاندارد‌های مصرف برسانند می‌توان ازاین وضعیت عبور کرد.
نوذری‌پور معاون مهندسی و توسعه شرکت آب و فاضلاب استان تهران هم معتقد است که اعمال مدیریت مصرف از سوی مردم می‌تواندگذر از وضعیت بحرانی را ممکن کند اما در غیر این صورت در پاییز دچار مشکل می‌شویم: «تهران بویژه شرق آن شرایط خاصی را سپری می‌کند و مردم باید مدیریت مصرف آب را جدی بگیرند. ما هم در حال حاضر غیر از برنامه بهره‌برداری از تصفیه‌خانه شماره ۷ به کمک شهرداری تهران به‌دنبال حفر چاه نیز هستیم تا بتوانیم تاحدی از این اوضاع عبور کنیم. حتی‌المقدور سعی می‌کنیم که قطعی یا جیره بندی آب نداشته باشیم به شرطی که مردم مصرف خود را مدیریت کنند اما کاهش فشار آب یکی از گزینه‌های در دست اجرای وزارت نیرو است. مشترکان پر مصرف هم باید به اخطارهای وزارت نیرو عمل کنند و در غیر اینصورت برخوردهای جدی‌تری خواهیم داشت یعنی در مورد مصرف‌کنندگان غیرخانگی و مراکز نظامی محدودیت مصرف اعمال می‌شود به این نحو که حجم مشخصی آب تحویل می‌دهیم و بیش از میزان تعیین شده اجازه برداشت نخواهند داشت.» کم آبی سایه سنگین خود را بر سر پایتخت‌نشینان انداخته و برفراز سدها جولان می‌دهد، حالا فقط برای به زانو درآوردن هیولایی که هر لحظه نزدیک و نزدیکتر می‌شود راهی نمانده جز مدیریت اصولی کسانی که مسئول هستند و یاری و کمک مردمی که چند برابر استانداردهای جهانی مصرف می‌کنند.

 

برگرفته از سلامت نیوز